Zabezpieczeń roszczeń w postępowaniu arbitrażowym

Wygrana w sądzie może przynieść jedynie wątpliwą satysfakcję, jeżeli wcześniej nie pomyślimy o ograniczeniu działań przeciwnika. Pozwany o zapłatę może przecież przed wyrokiem pozbyć się majątku i naruszając nasze dobre imię – dalej rozpowszechniać szkalujące nas materiały, a rzekomy nabywca udziałów lub akcji – podejmować decyzje w spółce i wpływać na skład jej organów.

Żeby przeciwdziałać tego typu działaniom, które uniemożliwią wykonanie zapadłego orzeczenia bądź wywołanie przez to orzeczenie określonych skutków, w pozwie lub jeszcze przed wytoczeniem powództwa można wystąpić do sądu z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia.

Na czas trwania sporu

Żądanie udzielenia zabezpieczenia ma na celu uzyskanie w krótkim terminie postanowienia sądu, regulującego na czas sporu stosunki między stronami w taki sposób, aby orzeczenie merytoryczne, kończące spór między nimi mogło zostać później wykonane. Uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia przysługuje przede wszystkim spierającym się stronom.

Warunkiem wystąpienia do sądu powszechnego z wnioskiem o udzielenie zabezpieczenia jest uprawdopodobnienie przez wnioskodawcę, że przysługuje mu roszczenie, a nieudzielenie zabezpieczenia spowoduje, że wykonanie uzyskanego przez niego orzeczenia w sprawie będzie niemożliwe, poważnie utrudnione lub że cel prowadzonego postępowania będzie z innych względów niemożliwy lub bardzo trudny do osiągnięcia.

Sędzia oceni

Wnioskodawca nie musi wykazać ponad wszelką wątpliwość przedstawianych argumentów, a jedynie uzasadnić przyjęcie przez sąd tezy, że są one prawdopodobne. Nie znaczy to jednak, że we wniosku o udzielenie zabezpieczenia można poprzestać wyłącznie na samych twierdzeniach, niepopartych żadnymi środkami dowodowymi. Od swobodnej oceny sądu zależy bowiem, czy uzna przedstawioną przez wnioskodawcę argumentację za dostatecznie uprawdopodobnioną.

Także w arbitrażu

Warte podkreślenia jest także, że skierowanie sprawy do arbitrażu nie wyłącza możliwości uzyskania zabezpieczenia dochodzonych roszczeń. Wręcz przeciwnie, udzielić zabezpieczenia roszczeń dochodzonych przez uczestników arbitrażu może zarówno sąd polubowny rozstrzygający sprawę, jak i sąd państwowy, który rozstrzygałby ją, gdyby strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny.

Na różnych etapach

Zabezpieczenie może zostać udzielone na różnych etapach sporu. Po pierwsze, wnioskodawca, chcąc osiągnąć efekt zaskoczenia drugiej strony, a przez to doprowadzić do sytuacji, w której niekorzystne dla strony przeciwnej rozstrzygnięcie wydane w sprawie zostanie wykonane, może wnioskować o udzielenie zabezpieczenia jeszcze przed wdaniem się w spór. Na tym etapie jednak taki wniosek może zostać skierowany jedynie do sądu państwowego. W postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia sąd państwowy wyznaczy wnioskodawcy termin na dokonanie wezwania na arbitraż (ew. złożenie pozwu), który nie może być dłuższy niż dwa tygodnie.

Po drugie, również w trakcie sporu możliwe jest uzyskanie przez stronę orzeczenia zabezpieczającego jej roszczenie, o ile tylko zaistnieją uzasadniające to okoliczności. Strona ma prawo wybrać, czy chce, żeby w tej sprawie zdecydował sąd polubowny, czy państwowy. Przy czym wniosek do sądu państwowego musi spełniać obie opisane wyżej przesłanki merytoryczne, to znaczy strona musi uprawdopodobnić dochodzone roszczenie oraz uzasadnić udzielenie zabezpieczenia, a wniosek do sądu polubownego tylko pierwszą z nich.

Spierające się strony mogą jednak na mocy porozumienia rozszerzyć katalog przesłanek udzielenia zabezpieczenia przez sąd polubowny. Trzeba też pamiętać, że strony mogą się umówić, iż podczas rozstrzygania sporu między nimi sąd polubowny nie będzie miał kompetencji do udzielenia zabezpieczenia. W konsekwencji stronom przysługiwała będzie możliwość wystąpienia o udzielenie zabezpieczenia jedynie do sądu państwowego, która nie podlega wyłączeniu ani ograniczeniu.

Ile związania treścią wniosku

Sąd polubowny może udzielić zabezpieczenia wyłącznie na wniosek, jednak nawet w przypadku złożenia takiego wniosku sąd polubowny nie jest nim związany. Podobnie, nie jest on związany postulowanymi przez wnioskodawcę metodami oraz zakresem zabezpieczenia i może samodzielnie zastosować taki sposób zabezpieczenia, który uzna za właściwy ze względu na przedmiot sporu.

Natomiast choć sąd państwowy może w pewnych sytuacjach orzec o zabezpieczeniu również z urzędu (aczkolwiek sytuacje te należą do rzadkości), to przy orzekaniu na wniosek jest podczas określania sposobu i zakresu zabezpieczenia związany jego treścią.