Służba cywilna: do obsadzenia stanowisk nie zawsze konieczny nabór

W art. 6 ustawy o służbie cywilnej (dalej: u.s.c.) przewidziano, że każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnych stanowiskach pracy w służbie cywilnej, a nabór jest otwarty i konkurencyjny. W myśl art. 28 ust. 1 u.s.c. dyrektor generalny urzędu ma obowiązek upowszechniać informacje o wolnych stanowiskach pracy przez umieszczenie ogłoszenia o naborze w miejscu powszechnie dostępnym w siedzibie urzędu, w Biuletynie Informacji Publicznej urzędu oraz w Biuletynie Informacji Publicznej Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Co w ogłoszeniu

Ogłoszenie o naborze powinno zawierać m.in. określenie stanowiska pracy oraz wymagania związane z tym stanowiskiem zgodnie z jego opisem. Jak wyjaśnił Departament Prawny KPRM, w wyniku jednego naboru można obsadzić więcej niż jedno stanowisko pracy, jeżeli stanowiska te mają identyczne opisy zawierające tę samą nazwę stanowiska oraz formułujące jednakowe zadania i wymagania związane ze stanowiskiem, z zachowaniem tego samego wymiaru etatu. W takim przypadku ogłoszenie o naborze musi jednak zawierać informację o liczbie obsadzanych stanowisk.

Z uwagi na to, że liczba najlepszych kandydatów, których można wyłonić w toku naboru na stanowisko niebędące wyższym stanowiskiem w służbie cywilnej, nie może przekroczyć pięć osób, w wyniku jednego takiego naboru można obsadzić maksymalnie pięć stanowisk pracy (opinia Departamentu Prawnego KPRM z 20 lipca 2012 r., znak DP.171-174(2)/12/EŁ). Gdyby natomiast w ogłoszeniu o naborze wskazano, że dotyczy ono tylko jednego stanowiska pracy, to po przeprowadzeniu naboru nie można zatrudnić np. dwóch wyłonionych w nim kandydatów – jednego na stanowisku wskazanym w ogłoszeniu, a drugiego na stanowisku o takiej samej nazwie i zakresie obowiązków (opinia Departamentu Prawnego KPRM z 11 stycznia 2010 r., znak DP.171-529(2)/09/MG).

Przykład:

O zatrudnienie w służbie cywilnej chcą ubiegać się dwie osoby: jedna z nich odbyła w służbie cywilnej staż, na który została skierowana z powiatowego urzędu pracy, a druga była wcześniej zatrudniona w tej służbie na podstawie mianowania, ale podjęła decyzję o odejściu do prywatnego pracodawcy. Każda z tych osób musi uczestniczyć w naborze na wybrane przez siebie stanowisko. Jak zwrócono uwagę w opinii Departamentu Prawnego KPRM z 7 marca 2013 r., znak DP.171-46(2)/13/JPJ, umowa z powiatowym urzędem pracy nie może zawierać zobowiązania do zatrudnienia w służbie cywilnej osoby po odbytym stażu, gdyż w ten sposób informacja o wolnym stanowisku dotarłaby tylko do tego bezrobotnego, a nie tak jak powinna – do wszystkich osób, które mogłyby zapoznać się z ogłoszeniem o naborze. Natomiast osoba, która uzyskała wcześniej mianowanie w służbie cywilnej, skorzysta tylko z takiego ułatwienia, że w razie jej ewentualnego ponownego zatrudnienia w tej służbie, po przeprowadzeniu naboru, zostanie zatrudniona na podstawie mianowania z zachowaniem dotychczasowego stopnia służbowego urzędnika służby cywilnej (art. 35 ust. 7 u.s.c.).

Pierwszeństwo zatrudnienia

W art. 26 ust. 3 u.s.c. przewidziano, że nabór kandydatów na stanowiska związane z obronnością kraju odbywa się z uwzględnieniem pierwszeństwa w zatrudnieniu przysługującego osobom zwolnionym z zawodowej służby wojskowej z powodów wskazanych w art. 119 ust. 1 ustawy o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych. Przyczynami zwolnienia, o których mowa w tym przepisie, są:

– ustalenie przez wojskową komisję lekarską niezdolności do służby,

– upływ czasu określonego w kontrakcie, bez zawarcia kolejnego kontraktu,

– upływ terminu wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej dokonanego przez właściwy organ,

– niewyznaczenie na stanowisko służbowe w czasie pozostawania w rezerwie kadrowej,

– niewyznaczenie na stanowisko służbowe na kolejną kadencję bądź

– otrzymanie dostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej lub

– zaistnienie potrzeb Sił Zbrojnych – za pisemną zgodą żołnierza.

Pierwszeństwo zatrudnienia przysługuje osobom, które pełniły zawodową służbę wojskową co najmniej przez dziesięć lat. Stanowiska pracy związane z obronnością kraju określa rozporządzenie prezesa Rady Ministrów z 5 czerwca 2007 r.

Podkreśla się jednak, że takie pierwszeństwo nie zwalnia z obowiązku przeprowadzenia naboru ani nie odnosi się do procesu selekcji i ocen kandydatów. Dyrektor generalny urzędu stosuje zasadę pierwszeństwa dopiero w sytuacji, gdy w wyniku przeprowadzenia naboru co najmniej dwóch kandydatów uzyskało identyczne wyniki, a jednym z nich jest zwolniony żołnierz zawodowy (por. poradnik KPRM dotyczący przeprowadzania naboru do służby cywilnej, http://bip.kprm.gov.pl).

W myśl art. 29a ust. 2 u.s.c. w sytuacji, gdy w urzędzie wskaźnik zatrudnienia niepełnosprawnych w miesiącu poprzedzającym datę upublicznienia ogłoszenia o naborze jest niższy niż 6 proc., pierwszeństwo w zatrudnieniu ma niepełnosprawny kandydat (por. także art. 57 ust. 2 u.s.c.). Również z takiego pierwszeństwa może jednak skorzystać dopiero osoba, która znajdzie się w gronie najlepszych kandydatów wyłonionych przez komisję. Niepełnosprawni na poszczególnych etapach naboru są traktowani na równi z pozostałymi kandydatami ubiegającymi się o dane stanowisko. Dopiero gdy niepełnosprawny znajdzie się w gronie najlepszych kandydatów, przysługuje mu pierwszeństwo w zatrudnieniu bez względu na wyniki pozostałych kandydatów z tego grona (por. http://dsc.kprm.gov.pl/niepelnosprawni-w-naborach-do-korpusu-sluzby-cywilnej).

Przykład:

O stanowisko w służbie cywilnej u innego pracodawcy chce ubiegać się absolwent Krajowej Szkoły Administracji Publicznej (KSAP). Taka osoba nie musi uczestniczyć w naborze tylko przy pierwszym zatrudnieniu po ukończeniu KSAP. Zgodnie z art. 39 u.s.c. prezes Rady Ministrów wskazuje bowiem absolwentom kolejnych roczników KSAP pierwsze stanowiska pracy przedstawione przez szefa służby cywilnej. Słuchacze KSAP zobowiązują się zaś do podjęcia i wykonywania, przez okres nie krótszy niż pięć lat od daty ukończenia tej szkoły, pracy na postawionych im do dyspozycji stanowiskach. Pierwsze stanowiska pracy w służbie cywilnej, wskazywane absolwentom KSAP przez prezesa Rady Ministrów, są obsadzane bez przeprowadzania ogólnego naboru. W pozostałych przypadkach muszą oni jednak uczestniczyć w naborze (art. 26 ust. 2 u.s.c.).

Bez naboru

W sytuacji, gdy nie doszło do zawarcia umowy o pracę z osobą uznaną za najlepszego kandydata, można zaproponować zatrudnienie innemu kandydatowi wskazanemu w protokole z przeprowadzonego naboru jako jednemu z najlepszych kandydatów (por. opinia Departamentu Prawnego KPRM z 28 listopada 2012 r., znak DP.171-300(2)/12/JK). W art. 33 u.s.c. zastrzeżono także, że w przypadku, gdy w ciągu trzech miesięcy od dnia nawiązania stosunku pracy z osobą wyłonioną w drodze naboru zaistnieje konieczność ponownego obsadzenia tego samego stanowiska, dyrektor generalny może zatrudnić na tym samym stanowisku inną osobę spośród najlepszych kandydatów wymienionych w protokole z naboru. Nie przeprowadza się już wówczas ponownego naboru na to stanowisko.

Inne wyłączenie w tym zakresie zawarto w art. 34 ust. 1 u.s.c. Przewidziano w nim, że osoba zwolniona z zawodowej służby wojskowej, pełnionej na stanowisku służbowym w Ministerstwie Obrony Narodowej lub terenowym organie administracji rządowej podległym ministrowi obrony narodowej, na skutek wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej może zostać zatrudniona w tej jednostce organizacyjnej na stanowisku pracy utworzonym w miejsce zlikwidowanego stanowiska służbowego lub na stanowisku równorzędnym. Takie zatrudnienie następuje bez przeprowadzenia rekrutacji.

Ponadto w myśl art. 2 ust. 3 u.s.c. stanowiska urzędnicze mogą zajmować osoby oddelegowane na podstawie odrębnych przepisów do wykonywania zadań poza jednostką organizacyjną, w której są zatrudnione. Taką odrębną regulacją jest np. art. 87 ust. 1 ustawy o Służbie Celnej, zgodnie z którym funkcjonariusza można, za jego pisemną zgodą, oddelegować do wykonywania pracy poza Służbą Celną, czy art. 41 ust. 2 ustawy o Straży Granicznej przewidujący dopuszczalność oddelegowania funkcjonariusza do wykonywania pracy poza Strażą Graniczną. Do takich oddelegowanych podwładnych nie stosuje się przepisów dotyczących nawiązania, zmiany i rozwiązania stosunku pracy w służbie cywilnej. W razie skorzystania z omawianej możliwości stanowisko urzędnicze zostaje obsadzone bez naboru.

Wyższe stanowiska

Możliwości wyłączenia naboru przewidziano także przy obsadzaniu wyższych stanowisk w służbie cywilnej. Zgodnie z art. 54 ust. 2 u.s.c. obsadzenie stanowiska zastępcy:

– kierującego departamentem lub komórką równorzędną w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędzie ministra, urzędzie obsługującym przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład Rady Ministrów bądź urzędzie centralnego organu administracji rządowej,

– kierującego wydziałem lub komórką równorzędną w urzędzie wojewódzkim,

– kierującego komórką organizacyjną w Biurze Nasiennictwa Leśnego lub

– wojewódzkiego lekarza weterynarii

– może nastąpić bez przeprowadzania naboru w drodze przeniesienia członka korpusu służby cywilnej spełniającego wymagania na to stanowisko oraz posiadającego ostatnią pozytywną ocenę okresową na jednym z dwóch najwyższych poziomów przewidzianych w skali ocen sporządzoną w okresie 24 miesięcy poprzedzających przeniesienie.

W myśl art. 54 ust. 4 u.s.c. obsadzenie wyższego stanowiska (z wyłączeniem dyrektora generalnego urzędu) może nastąpić także bez przeprowadzania naboru w drodze oddelegowania osoby, o której mowa w art. 2 ust. 3 u.s.c., czyli takiej, dla której odrębne przepisy przewidują możliwość oddelegowania do wykonywania zadań poza jednostką organizacyjną, w której jest zatrudniona. Jest to jednak dopuszczalne tylko pod warunkiem że oddelegowana osoba spełnia wymagania na obsadzane w ten sposób stanowisko.

Informację o przeniesieniu lub oddelegowaniu trzeba zamieścić w Biuletynie KPRM.

Ponowne zatrudnienie

W czasie trwania zatrudnienia członka korpusu jego stosunek pracy może podlegać modyfikacjom. Takie zmiany nie wymagają naboru, gdyż dotyczy on tylko wolnych stanowisk pracy. Wątpliwości mogą jednak pojawić się w przypadku ustania stosunku pracy członka korpusu, gdy przepisy przewidują obowiązek jego ponownego zatrudnienia. Takiej sytuacji dotyczy opinia Departamentu Prawnego KPRM z 2 grudnia 2011 r., znak DP.171-250(2)/11/JPJ. Odniesiono się w niej do ponownego zatrudnienia pracownika służby cywilnej zwolnionego bez wypowiedzenia na skutek długotrwałej choroby, którego pracodawca powinien w miarę możliwości ponownie zatrudnić na podstawie art. 53 § 5 kodeksu pracy (dalej: k.p.). Wyjaśniono, że w takim przypadku nie będą miały zastosowania przepisy o naborze, gdyż przyjęcie odmiennego stanowiska skutkowałoby faktyczną niemożnością wypełnienia dyspozycji art. 53 § 5 k.p. i byłoby sprzeczne z celem tej regulacji. W wyroku Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2009 r. (sygn. I PK 120/09, OSNP 2011/11-12/155) przyjęto jednak, że pracownik, który zgłosił swój powrót do pracy w trybie art. 53 § 5 k.p. już po ogłoszeniu otwartego i konkurencyjnego naboru na wolne stanowisko urzędnicze, może być ponownie zatrudniony tylko w ramach tej procedury.

podstawa prawna:art. 2, art. 6, art. 9, art. 25 ust. 9, art. 26–35, art. 39, art. 54, art. 57, art. 61–67 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1111 ze zm.); art. 119 ust. 1 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 1414 ze zm.); art. 5 ust. 1 ustawy z 14 czerwca 1991 r. o Krajowej Szkole Administracji Publicznej (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 248); art. 87 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o Służbie Celnej (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 990); art. 41 ustawy z 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (tekst jedn. DzU z 2014 r. poz. 1402 ze zm.); art. 53 § 5 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2014, poz. 1502 ze zm.); rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 5 czerwca 2007 r. w sprawie stanowisk pracy związanych z obronnością kraju w administracji publicznej (DzU z 2007 r. nr 106, poz. 724)