Rzeczpospolita Wydarzenia

Kim był czarny Szekspir. Premiera w Teatrze Syrena

Nowy polski musical w Teatrze Syrena w życiu słynnego, XIX-wiecznego aktora chce odnaleźć tematy współczesne.

Publikacja: 28.02.2023 03:00

Mikołaj Woubishet jako tytułowy bohater musicalu „Czarny Szekspir”. Premiera w Syrenie 4 marca

Mikołaj Woubishet jako tytułowy bohater musicalu „Czarny Szekspir”. Premiera w Syrenie 4 marca

Foto: MichaŁ Heller/materiały prasowe

Jacek Marczyński

Ta biografia zafascynowała Jacka Mikołajczyka, autora i reżysera „Czarnego Szekspira”. Urodzony w Nowym Jorku czarnoskóry Ira Aldridge zdobył sławę w dramatach Szekspira najpierw w Londynie, potem w całej Europie i zmarł niespodziewanie w Łodzi w 1867 roku, dokąd przyjechał na występy.

Wygląd predestynował go oczywiście do roli Otella, stworzył jednak całą galerię szekspirowskich postaci. Był Makbetem, Ryszardem III, Królem Learem i wspaniałym ponoć Żydem Shylockiem w „Kupcu weneckim”. Do dziś uważany jest za jednego z najwybitniejszych aktorów teatru anglosaskiego. Jego występy spowodowały wzrost zainteresowania dramatami Szekspira w wielu krajach, to po jego kreacji powstał u nas pierwszy polski przekład „Otella”.

Czytaj więcej

Joanna Rybka-Sołtysiak jako Bell
Teatr
Teatr Muzyczny w Poznaniu z „Piękną i Bestią” w repertuarze. Magia musicalu budowana przez teatr

I był pierwszym czarnoskórym aktorem rangi światowej.

Aktor czy agent

– Występował na naszych ziemiach wielokrotnie, po raz pierwszy w 1854 roku w Krakowie, wcześniej podczas tournée w Szczecinie, Wrocławiu, w Poznaniu czy Gdańsku – opowiada Jacek Mikołajczyk. – A potem wracał, był zaprzyjaźniony z wybitnym aktorem i dyrektorem Anastazym Trapszem, grał w Warszawie, Lublinie, w Radomiu, Piotrkowie. Mimo zdobytej sławy jak typowy aktor XIX-wieczny przyjmował zaproszenia zewsząd. O ile teatr było na to stać, bo nie był artystą tanim.

Twórcę „Czarnego Szekspira” zafascynowały jednak nie tylko aktorskie osiągnięcia. Iry Aldridge’a. – Żył w stuleciu, w którym Europa burzyła się, zachodziły ogromne przemiany społeczne – uważa Jacek Mikołajczyk. – Na pierwsze wielkie tournée ruszył po Wiośnie Ludów 1848 roku. Przyjaźnił się z rosyjskimi działaczami rewolucyjnymi czy z ukraińskim działaczem narodowościowym Tarasem Szewczenką, który zresztą namalował jego słynny portret. A gdy niespodziewanie zmarł w Łodzi, pojawiły się pogłoski, że austriackie służby policyjne uważały go za rewolucyjnego agenta i przyczyniły się do jego śmierci. Poszedłem tym tropem, bo aktor podróżujący z kraju do kraju świetnie nadaje się do takiej roli, wręcz na XIX-wiecznego terrorystę. Może więc Ira Aldridge był nie tylko czarnym aktorem, który dokonał przełomu społeczno-kulturowego?

Czytaj więcej

Putin i jego współpracownicy w „Hadze” w Polskim w Poznaniu
Teatr
„Haga” w Teatrze Polskim w Poznaniu. Sztuka jak zaklęcie

W Teatrze Syrena nie powstaje typowy musical historyczny. – Wiek XIX jest bardzo podobny do naszego z obecną wojną w Ukrainie, niepokojami społecznymi na świecie, nierównomierną dystrybucją dóbr, pogłębiającymi się różnicami między bogactwem a biedą, między przeciętnym człowiekiem a elitami – mówi twórca „Czarnego Szekspira”. – To było także stulecie początków feminizmu i problemów ekologicznych. Poprzez XIX wiek chcemy więc też opowiadać o naszym czasie, choć zależy nam, by te rozmaite wątki pokazały, kim był aktor Ira Aldridge.

„Czarny Szekspir” wpisuje się w nurt popularnych alternatywnych wersji historii, w teatrze muzycznym ich najznakomitszym przykładem jest musical „Hamilton” o jednym z założycieli Stanów Zjednoczonych.

Niewolnik czy wódz

– Na bohatera alternatywnej historii Ira Aldridge nadaje się także i dlatego, że jako świetny piarowiec wymyślił własną biografię – dodaje Jacek Mikołajczyk. – Urodził się w Nowym Jorku prawdopodobnie jako syn zbiegłego niewolnika, a przedstawiał się jako potomek, syn wodza z Senegalu, który po rebelii w ojczyźnie znalazł schronienie w Nowym Jorku, a potem trafił do Anglii. Jeśli tak pięknie zmyślał o sobie, z pewnością nie obraziłby się, że różne fakty z jego życia połączymy według własnego wzoru.

Dla współczesnego musicalu o czarnoskórym bohaterze nieodparcie niezbędne wydają się hip-hop i rap. – Z kompozytorem Tomaszem Filipczakiem nie chcieliśmy pójść tropem tak oczywistym – mówi Jacek Mikołajczyk. – Naszą główną, choć niejedyną inspiracją stał się afro beat. Jego twórca Fela Kuti był nigeryjskim multiinstrumentalistą, ale i działaczem na rzecz praw człowieka. Pożenił współczesny jazz z afrykańską muzyką etniczną, która świetnie nadaje się do opowiadania historii. Istnieje więc jakaś więź między nim a Irą Aldridge’em.

W roli tytułowej wystąpi Mikołaj Woubishet, aktor urodzony w Polsce, ale jego ojciec był Etiopczykiem. Przez kilkanaście lat był związany z Teatrem Muzycznym Capitol, gdzie stworzył m.in. kreację w „Cesarzu” według książki Ryszarda Kapuścińskiego.

– Kiedy ogłosiłem, że będziemy pracować nad tym musicalem, natychmiast zgłosił swoje zainteresowanie – mówi reżyser. – Znałem go ze świetnych ról, więc podchwyciłem jego gotowość. Dla mnie ważne było też to, że Mikołaj zajmuje się tematami, o których chcemy opowiedzieć, że istotne jest dla niego pytanie o tożsamość ciemnoskórego artysty w Polsce.

Czytaj więcej

Paweł Łysak: Marsz na Belweder
Teatr
Paweł Łysak: Marsz na Belweder

Klamrą dla „Czarnego Szekspira”, którego premiera odbędzie się 4 marca, jest śmierć Iry Aldridge’a w Łodzi. Aktorowi wyprawiono uroczysty pogrzeb. Kondukt szedł przez miasto, grała orkiestra pułku rosyjskich dragonów, śpiewały połączone chóry i młodzież szkolna Łodzi, maszerowały delegacje wszystkich cechów ze sztandarami, niesiono odznaczenia i wieńce.

Grób Iry Aldridge’a znajduje się na łódzkim cmentarzu ewangelicko-augsburskim.

A jeden z XIX-wiecznych krytyków napisał o aktorze po obejrzeniu go w roli Otella: „Ktoś, kto tak umiera na scenie, nigdy nie umrze w świecie sztuki”. I o tym także ma być „Czarny Szekspir”.

© Licencja na publikację
© ℗ Wszystkie prawa zastrzeżone
Źródło: Rzeczpospolita

Teatr

Ta biografia zafascynowała Jacka Mikołajczyka, autora i reżysera „Czarnego Szekspira”. Urodzony w Nowym Jorku czarnoskóry Ira Aldridge zdobył sławę w dramatach Szekspira najpierw w Londynie, potem w całej Europie i zmarł niespodziewanie w Łodzi w 1867 roku, dokąd przyjechał na występy.

Wygląd predestynował go oczywiście do roli Otella, stworzył jednak całą galerię szekspirowskich postaci. Był Makbetem, Ryszardem III, Królem Learem i wspaniałym ponoć Żydem Shylockiem w „Kupcu weneckim”. Do dziś uważany jest za jednego z najwybitniejszych aktorów teatru anglosaskiego. Jego występy spowodowały wzrost zainteresowania dramatami Szekspira w wielu krajach, to po jego kreacji powstał u nas pierwszy polski przekład „Otella”.

Pozostało 88% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Maciej Stuhr jako Papkin w „Zemście” w Teatrze Komedia
Teatr
„Zemsta”, czyli niebywały wdzięk Macieja Stuhra
Sprawdź Ofertę Powitalną z Lokatą w Citi Handlowy. Oferta ważna do 22.05.2024 r.
Materiał Promocyjny
Sprawdź Ofertę Powitalną z Lokatą w Citi Handlowy. Oferta ważna do 22.05.2024 r.
Advertisement
Oskar Hamerski jako Mickiewicz, Mateusz Banasiuk i Magdalena Boczarska
Teatr
"Wypiór". Mickiewicz był hipsterem i grasuje na Zbawiksie
Spektakl "1989" zobaczymy w Teatrze TV
Teatr
Krystyna Janda na Woronicza w Teatrze TV
Łódzki festiwal nagradza i rozpoczyna serię prestiżowych festiwali teatralnych
Teatr
Łódzki festiwal nagradza i rozpoczyna serię prestiżowych festiwali teatralnych
Elektryczne BMW i4 już od 1100 PLN netto/mies. w ofercie BMW Comfort Lease.
Materiał Promocyjny
Elektryczne BMW i4 już od 1100 PLN netto/mies. w ofercie BMW Comfort Lease.
Siedmioro chętnych na fotel dyrektorski po Monice Strzępce
Teatr
Siedmioro chętnych na fotel dyrektorski po Monice Strzępce
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił
Materiał Promocyjny
Dzięki akcesji PKB Polski się podwoił
e-Wydanie