Podglądanie wielkiej rafy

– Czekamy bardzo na święta Bożego Narodzenia. Ludzie spędzają je na plaży, pływają w Morzu Koralowym i piją szampana na piasku – opowiadała Kathy Thallon, odbierając mnie z lotniska w Cairns, na północy Queensland. W Australii wszystko jest na odwrót niż u nas – Boże Narodzenie wypada latem, ptaki nie latają, a ssaki mają torby.

Tak jak jej anglosascy przodkowie, Kathy ma blond włosy i bardzo jasną cerę. Po latach włóczenia się po świecie osiadła wraz z mężem Gabrielem (przystojny drągal z dredami ściągniętymi w koński ogon) w liczącym 120 tysięcy mieszkańców Cairns, na północy tropikalnego Queensland. Wychowują trzy córki i prowadzą pensjonat Tropic Days, który jeszcze w Polsce wybrałam na bazę dwutygodniowego pobytu w Australii.

Położony na obrzeżach centrum miasta pensjonat zanurzony jest w tropikalnym ogrodzie. Śniadanie można zjeść wśród palm, kwitnących bugenwilii i akacji. Przez okna palmy i bambusy wciskają się do pokoju. Choć jest listopad, temperatura sięga 30 st. C. Na szczęście wilgotność powietrza jest mała, upał więc zbytnio nie dokucza.

Do Cairns ciągną z całego świata amatorzy nurkowania w Wielkiej Rafie Koralowej. Z tego miasta jest do niej najbliżej (ok. 80 km). Australijska rafa to największa na Ziemi struktura stworzona przez żywe organizmy i największy park narodowy na świecie. Ma powierzchnię 350 tys. km kw. i rozciąga się na długości ponad 2 tys. km. Dzięki ograniczaniu liczby turystów Australijczykom udało się zachować ten skarb w dobrym stanie.

Korale lubią wodę czystą, ciepłą (do 28 st. C) i słoną. Nie żyją głębiej niż 30 m, bo potrzebują światła. Odżywiają się planktonem. Wielką Rafę tworzy 2600 małych raf różnego typu. Żyje w nich ok. 400 gatunków koralowców, 1500 gatunków ryb i ponad 4 tysiące gatunków mięczaków.

Niebezpiecznych stworzeń jest niewiele (np. ryby skorpiony mają trujące kolce), a groźnie wyglądające rekiny rafowe omijają ludzi z daleka.

W przestronnym terminalu portu w Cairns można kupić bilety na jedno- lub kilkudniowe rejsy na rafę połączone z nurkowaniem. Właściciele Tropic Days radzą wybrać firmę Compass, nie tylko dlatego, że jest najtańsza. – Ich statek nie wygląda może imponująco, ale za to firma ma licencję na nurkowanie w dwóch bardzo atrakcyjnych miejscach na rafie zewnętrznej – przekonuje Gabriel.

Rzeczywiście, statek trochę już przerdzewiał, za to załoga jest młoda, sympatyczna i fachowa. Turyści wypełniają ankietę na temat swojego zdrowia i podpisują oświadczenie, że nurkują na własną odpowiedzialność. Następnie załoga demonstruje nam, jak używać maski z rurką i akwalungu. Przypomina, że podczas nurkowania nie wolno niczego dotykać.

Po dwóch godzinach rejsu pod powierzchnią turkusowej wody zarysowują się cienie. To rafa Hastings. Statek staje na kotwicy, a załoga ogradza teren linami i bojami. Poza nie nie wolno wypływać. Jeśli ktoś zapuści się za daleko, ratownicy przywołują go gwizdkami.

Światło słoneczne wpada do przejrzystej wody i wydobywa z koralowców, ukwiałów i polipów bajeczne kolory. Rafa mieni się czerwienią, fioletem, różem, pomarańczowym. Koralowce przybrały fantastyczne kształty, tu pióropusza, tam krzewu, jeszcze dalej grzyba lub spodka. W tych podwodnych ogrodach falują żółte, fioletowe, niebieskie i zielonkawe ukwiały. Ich rurkowate parzące czułki, groźne dla zwierząt i ludzi, za nic sobie mają stada pomarańczowo- i czerwono-białych błazenków, drobnych rybek, bohaterów słynnej kreskówki „Gdzie jest Nemo”. Rybki mieszkają w ukwiałach, bo chroni je pokrywająca skórę śluzowa otoczka. Zawiera ona substancje powstrzymujące ukwiał przed wystrzeleniem komórek parzydełkowych. W zamian za lokum błazenki utrzymują ukwiały w czystości, uwalniając je do mułu organicznego.

Mnogość stworzeń zamieszkujących rafę wprawia w zachwyt. W pobliżu Cairns najwięcej jest tęczowych papugoryb z pyszczkami w kształcie dziobów. Żywią się koralowcami, podskubując je nieustannie. Najstarsze osobniki dochodzą do metra długości. W ciągu życia ich kolor zmienia się trzykrotnie. Od szarożółtego przez czerwony do tęczowego. Jeszcze przed 30 laty uważano, że są to trzy odrębne gatunki.

Ich obyczaje są równie niezwykłe jak środowisko, w którym żyją. Potrafią żerować w wodach tak płytkich, że ogony wystają im nad powierzchnię. Noce spędzają w śpiworach – przezroczystych śluzowych otoczkach z wydzieliny skórnej. Śpiwór jest otwarty z przodu i z tyłu, co umożliwia przepływ wody.

W rafowych uskokach i kanionach pływają majestatyczne wargacze garbogłowe. Przypominają gigantyczne (mają nawet 2,5 metra długości i ważą do 190 kilogramów) dorsze o łuskach mieniących się zielenią i żółcią.

Wśród korali i ukwiałów nieustannie uwijają się pomarańczowe amfipriony, niebieskie rogatnice, stada czarno-biało-żółtych idolków o spłaszczonych ciałach. Wydłużonymi pyszczkami wyciągają bezkręgowce z zakamarków koralowych zwojów. Na dnie białym od miału koralowego stada arlekinów wzbijają chmurki pyłu. Ryby mają żółte płetwy i ogony, a na bokach biało-granatowe poziome paski. Dno rafy przeczesują miękkimi wargami.

Wśród nieruchomych półmetrowych fioletowych i czerwonych strzykw, przypominających wałki do ciasta, uwijają się czerwono-fioletowe barweny. Są bardzo cenione jako smaczne ryby jadalne, ale na rafie nie wolno ich łowić. Przedziwnie wygląda cytrynowej barwy czteroroga kostera – ryba półmetrowej długości. Przypomina wielką twarz z rogami, parą oczu i położonymi centralnie ustami. Przezroczyste płetwy po bokach falują niczym wielkie uszy.

Sympatyczne żółwie morskie lubią koralowe labirynty. Trzymetrowe szare rekiny rafowe z charakterystycznymi wydłużonymi pyskami przesuwają się przytulone do dna. Kto zanurkuje z akwalungiem, ma szansę spotkać pływające głębiej wielkie płaszczki – manty i raje oraz ławice długich srebrzystych barrakud. Te groźnie wyglądające ryby są ciekawskie i chętnie podpływają do nurków.

Późną wiosną i wczesnym latem (grudzień – styczeń) na rafie ma miejsce niezwykły spektakl. W noce po pełni księżyca w podwodnych ogrodach odbywają się koralowe gody. Tysiące korali wypluwają do wody obłoczki spermy i sznury jajeczek, by łączyły się i dawały początek nowym organizmom. Wielka rafa tonie w mgiełce.

Na australijskiej rafie jest ponad 600 wysp. Na południu są to wyspy piaskowe porośnięte gęstą tropikalną roślinnością. Bliżej brzegu leżą wyspy kontynentalne utworzone przez wystające z wody wierzchołki przybrzeżnych pasm górskich. Ponad 300 wysp na północnych rafach zewnętrznych to ławy koralowe zbudowane ze szkieletów martwych korali wystających ponad wodę.

Zielona Wyspa (Green Island) jest jedną z 69 ław porośniętych tropikalnym lasem. Z Cairns można do niej dotrzeć szybkim katamaranem w 45 minut. Wyspa ma 660 m długości i 260 m szerokości. Przez gęsty las wiedzie wiele ścieżek. Można przy nich spotkać drepczącego szybko ptaka przypominającego naszą perliczkę. To nogal – jeden z wielu australijskich nielotów. Samica składa jaja w kopcach, których utrzymaniem w dobrym stanie zajmują się wyłącznie samce.

W centrum wyspy znajduje się Marineland Melanesia – rodzaj zoo, którego największą atrakcją są wielkie akwaria z krokodylami i żółwiami.Tropikalny las otaczają białe plaże z darmowymi leżakami z parasolami, a całą wyspę – małe rafy, w których dużo czerwonych, niebieskich i fioletowych rozgwiazd. Wszystkie są drapieżnikami lub padlinożercami. Są tak silne, że potrafią otworzyć skorupę małża. Chociaż... zabiera im to około dziesięciu godzin.

Najgroźniejsza dla rafy jest rozgwiazda zwana Koroną Cierniową, cała pokryta kolcami. Zwierzę odżywia się polipami koralowca, dosłownie pożerając rafę. Według naukowców na australijskie wody rozgwiazda dostała się w latach 60. XX w balaście statku płynącego z Japonii.

Rocznie rozgwiazdy niszczyły wtedy około 80 km rafy. Tym łatwiej im to przychodziło, że zaczynało brakować ich naturalnych wrogów – ślimaków morskich trytonów. Ślimaki z kolei ginęły łowione przez poszukiwaczy muszli. Od 1979 r., gdy rafa została objęta ochroną, trytonów zaczęło przybywać i na rafę powoli wraca równowaga.

Fitzroy to wyspa kontynentalna, pięć razy większa od Zielonej, leżąca 30 km od Cairns. Zamieszkujący ją dawniej Aborygeni z plemienia Gongandji nazywali ją Kobaburra. Obecną nazwę nadał wyspie w 1770 r. kapitan James Cook. Do 1876 r. Fitzroy była miejscem kwarantanny Chińczyków przypływających do Australii do pracy w kopalniach złota.

Dziś cała jest parkiem narodowym porośniętym buszem i gęstym lasem. Pełno w nim kolorowych ptaków, gekonów, jaszczurek, w tym scynków i agam kołnierzastych, które zdenerwowane stroszą skórzastą kryzę wokół szyi.

W drodze na najpiękniejszą plażę wyspy – Nudey Beach – natknąć się można na zwisającego z gałęzi figowca trzymetrowego pytona. Nie jest groźny. Tak przynajmniej głoszą tablice informacyjne. W lasach żyją też kangury szare, jedne z wielu australijskich torbaczy, i kilka gatunków nietoperzy.

Największym zwierzęciem wyspy jest sięgający 1,2 m długości waran. Poznamy go po żółtych cętkach na ciemnofioletowej skórze. Jeśli w ogóle uda nam się go zobaczyć, jest to bowiem zwierzę niezwykle płochliwe. Waran poluje na drobne ssaki, jaszczurki i ptaki.

Tutejsze plaże nie są pokryte piaskiem, lecz drobnymi białymi koralami wyrzuconymi przez morze. Okazałe rafy przybrzeżne często odwiedzają rodziny żółwi morskich.

Wędrówkę w upale osładzają dzikie mango. Drzewa uginają się od dojrzałych żółtych owoców. Przez las pełen figowców, akacji i eukaliptusów można też dojść do tajemniczego ogrodu – zagajnika, który za mieszkanie wybrały stada papug, zimorodków i kuraków. Białe korellie to towarzyskie papugi tworzące duże stada podobnie jak żółto-niebiesko-czerwono-zielone lorysy.

Pierwsi biali mieszkańcy Cairns to zbieranina londyńskich złodziei, morderców i prostytutek zesłanych przez brytyjski wymiar sprawiedliwości do kolonii karnej, którą od 1824 r. był dzisiejszy stan Queensland. Dopiero 35 lat później dotarli tu z Anglii pierwsi wolni osadnicy. Dziś Cairns jest zielone, ładnie zabudowane kolonialnymi domami i bezpieczne. Najlepiej zwiedzać je na piechotę lub rowerem.

W oceanarium największe wrażenie robi kilkanaście gatunków rekinów. W miejscowym ogrodzie botanicznym można podziwiać dziesiątki storczyków we wszystkich kolorach tęczy, czerwone, przypominające wachlarze kwiaty imbiru, wielkie fioletowe heliconie. Drugą część ogrodu stanowi pozostałość lasu deszczowego, który jeszcze 150 lat temu rósł w miejscu miasta.

Przy Esplenadzie – reprezentacyjnej ulicy mającej po jednej stronie sklepy, po drugiej park przy brzegu morza – leży sztuczna laguna ze słoną wodą. To jedyne miejsce w mieście, w którym można się wykąpać, bo plaży tutaj nie ma. Kto chce zakosztować kąpieli w otwartym morzu, musi pojechać miejskim autobusem na tzw. Plaże Północne (około pół godziny drogi). Ze względu na niebezpieczeństwo spotkania z morską osą, meduzą, której parzydło powoduje kłopoty z oddychaniem mogące spowodować nawet śmierć, kąpiel dozwolona jest jedynie w miejscach ogrodzonych stalowymi siatkami. W listopadzie woda ma już ponad 26 st. C.

Z kolei przy lotnisku znajduje się las namorzynowy, przez który prowadzi szlak turystyczny – drewniana ścieżka na palach. Ogromne odsłonięte korzenie drzew przypominających nasze osiki zanurzone są w bagnie, które wydaje się nieustannie ruszać. To tysiące małych krabów żyjących w błocie wędruje, wydając przy tym odgłosy przypominające kląskanie.