Walka o godną przyszłość

– Przecież to wstyd i hańba dla rodziny, więc proszę nie róbcie zdjęć – mówi Karima Kamangar, dyrektorka szkoły dla dziewcząt Dżahan Malika w Ghazni. – Wszyscy tu przychodzą, pytają, czego potrzebujemy, robią zdjęcia, a potem nawet publikują w lokalnych gazetach. Dla nas nic z tego nie wynika, a dla naszych rodzin jest zwyczajnie niebezpiecznie – dodaje.

To właśnie w tej szkole w czerwcu 2010 roku talibowie rozpylili gaz, żeby zastraszyć uczennice i personel. Sześćdziesiąt osób trafiło do szpitala.

8000 uczennic

W szkole uczy się 8 tysięcy dziewcząt i kobiet. Kilka razy powtarzam pytanie, żeby potwierdzić liczbę. 8 tysięcy uczennic w wieku 7 – 20 lat, na dwie zmiany. W budynkach, ale przede wszystkim na gołej ziemi. Wiosną jest znośnie, ale latem słońce praży bezlitośnie. Zimą szkołę należy po prostu zamknąć.

Ale i tak szkoła jest zasobna jak na warunki afgańskie. Według danych afgańskiego Ministerstwa Edukacji ponad 40 procent szkół nie ma budynków. W trzech czwartych brakuje sanitariatów, prawie połowa nie ma dostępu do bezpiecznej wody pitnej.

Po kolana w błocie

Tak jest i tutaj. 8 tysięcy osób każdego dnia i tylko jedna pompa, która nie zawsze działa. Więc prośby są proste: choć ze dwie sprawne pompy i żwirowa ścieżka, żeby połączyć budynki. Żeby dziewczęta nie topiły się w błocie, gdy topnieją śniegi.

W trzech salach bywa prąd. Tam można by zainstalować komputery. Tym bardziej że jest nauczyciel informatyki. W szkole uczy 125 osób, w tym dwóch panów. Uczą, chociaż w wielu szkołach na wypłatę czeka się nawet osiem miesięcy. Uczą, chociaż talibowie grożą śmiercią za nauczanie dziewcząt.

Dyrektor szkoły dla dziewcząt w prowincji Logar został zastrzelony przed swoim domem, ponieważ zlekceważył groźby talibów i dalej pracował. Talibowie zatruwają wodę w szkołach i zastraszają ludność.

Ale ludzie chcą się uczyć.

– Przysyłane z Polski podręczniki do nauki języka angielskiego to powiew normalności – mówi Barat Chan, szef Akademii Informatyki i Języka Angielskiego w Ghazni, a jednocześnie przedstawiciel New Gulestan Arzo, organizacji pozarządowej wspierającej edukację w Afganistanie.

– To nic, że kobiety na zdjęciach nie mają chust na głowach. Podręczniki są kolorowe i radosne, uwielbiają je dzieci i rodzice – mówi. Podręczniki dostarcza Stowarzyszenie Szkoły dla Pokoju, od dziesięciu lat wspierające afgańskie placówki oświatowe. Wszystkie wysyłane książki mają aprobatę afgańskich władz oświatowych.

Dziewczynki marzą o tym, żeby zostać nauczycielkami. Większość chce się dalej uczyć, ale ponad 40 procent musi zostawić szkołę, aby wesprzeć rodzinę – pracując w polu albo wychodząc za mąż. Bo to zawsze oznacza pieniądze dla bliskich.

W Ghazni typowy model rodziny to 2 + 8. Pensja nauczyciela to zaś nieco ponad 100 dolarów (od 5 – 6 tysięcy afgani na prowincji do 24 tysięcy w Kabulu dla najlepiej wykształconych). Wszędzie brakuje wykwalifikowanych nauczycieli. Ludzie dobrze wykształceni, znający angielski, wolą pracować jako tłumacze dla organizacji pomocowych lub wojska. Praca wiąże się z ryzykiem, ale pensje są nieporównywalne. Można wesprzeć rodzinę, na ogół mieszkającą w innej prowincji.

Dla rodziny

Pytam Faridullaha, tłumacza, co by zrobił z wygraną na loterii. – Najpierw wysłałbym brata na studia do Londynu. Do London School of Economics. Teraz studiuje na prywatnym uniwersytecie w Afganistanie, ale to nie to samo. Dopiero później wybudowałbym dom dla rodziców w Kabulu i kupiłbym samochód – mówi.

Niektóre dziewczynki chcą zostać lekarkami. W prowincji Paktika, na południowym wschodzie Afganistanu, gdzie mieszka ponad 180 tysięcy kobiet, nie ma ani jednej lekarki. A miejscowa tradycja nie pozwala, żeby kobietę mógł zbadać mężczyzna. W efekcie co pół godziny w Afganistanie umiera kobieta podczas porodu – czyli około 50 każdego dnia.

Dziewczynki marzą o zawodzie lekarki. Dziś w prowincji Paktika nie ma doktora kobiety

Tylko 14 proc. kobiet rodzi w obecności wykwalifikowanego personelu. Dominuje przekonanie: „zostaw ją losowi, będzie, co ma być".