Zatrudniamy nauczyciela w trakcie roku szkolnego

Zasadą jest angażowanie nauczycieli z początkiem roku szkolnego według planu organizacyjnego opracowanego przez dyrektora. Uwzględnia on przy tym potrzeby kadrowe placówki, konieczny wymiar zajęć, liczbę uczniów itd. Wynika z tego inna reguła – stabilności zatrudnienia pedagoga. Dlatego też powinien on docelowo mieć stały angaż, a jego zatrudnienie okresowe ma wyjątkowy charakter, ściśle obwarowany przepisami. Nie każdy nauczyciel ma wobec tego takie same prawa. W znacznie gorszej sytuacji są osoby zatrudniane na czas określony w trakcie roku szkolnego. Dodajmy do tego niejasne przepisy, które pozostawiają dyrektorom sporo swobody w kwestii ich interpretacji. Osoba zaczynająca pracę w szkole powinna bowiem po roku stażu uzyskać, co do zasady, umowę bezterminową. Nauczyciel kontraktowy też co do zasady ma dostać taki angaż.

Zacznijmy od omówienia roku szkolnego. Zaczyna się i kończy zwykle kiedy indziej niż kalendarzowy i jest krótszy od 12 miesięcy.

Zasady organizacji pracy w szkołach określa rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 18 kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (DzU nr 46, poz. 432 ze zm.). Nie dotyczy ono jednak publicznych szkół artystycznych, szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich. Poszczególne szkoły są różnie zorganizowane. Zajęcia dydaktyczno-wychowawcze zaczynają przeważnie pierwszego dnia września, z wyjątkiem piątku i soboty, a kończą w najbliższy piątek po 18 czerwca. Istnieją jednak liczne wyjątki, jakie mogą wprowadzić placówki.

Dyrektor może zaoferować pedagogowi umowę okresową wyłącznie, gdy wymagają tego potrzeby wynikające z organizacji nauczania w szkole lub w celu zastępstwa nieobecnego pracownika

Karta nauczyciela w art. 10 ust. 7 pozwala na złożenie takiej propozycji osobie rozpoczynającej pracę, nauczycielowi kontraktowemu, mianowanemu, a nawet dyplomowanemu choćby w trakcie roku szkolnego. Zaznaczam jednak, że decyzja o podpisaniu angażu okresowego nie zależy wyłącznie od swobodnego uznania pracodawcy. Musi wystąpić ponadto jedna z przesłanek:

- potrzeba wynikająca z organizacji nauczania,

- konieczność zastępstwa nieobecnego nauczyciela.

Art. 10 ust. 7 karty jako przewidujący wyjątek od zasady bezterminowego zatrudnienia nauczycieli należy bowiem stosować ściśle. Potwierdził to Sąd Najwyższy 15 września 2006 r. (I PK 62/06).

Szkoła zatrudnia nauczycieli na podstawie mianowania lub umowy o pracę. Muszą oni, oczywiście, mieć specjalne kwalifikacje. Nauczyciel ma spełniać warunki:

- mieć wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub ukończony zakład kształcenia nauczycieli,

- przestrzegać podstawowych zasad moralnych,

- wykazywać się stanem zdrowotnym niezbędnym do wykonywania zawodu.

Kwalifikacje wymagane od nauczycieli w publicznych i niepublicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych określają odrębne przepisy.

Nauczyciel rozpoczynający pracę w szkole musi się liczyć z tym, że na początku dostanie roczną umowę okresową. Odbywa w tym czasie staż na nauczyciela kontraktowego. W szczególnych sytuacjach dyrektor może ustalić dodatkowy staż dla niego, zawierając z nim kolejny angaż roczny. Po zakończeniu rocznego lub dwuletniego stażu oraz uzyskaniu stopnia nauczyciela kontraktowego powinien mu już jednak zaproponować umowę o pracę na czas nieokreślony. Wynika tak z art. 9 i 10 Karty nauczyciela. Nie ma też przeszkód, by zawrzeć umowę na czas określony ze stażystą w trakcie roku szkolnego. Nie rozpocznie on jednak wówczas stażu z chwilą zatrudnienia. Wolno go bowiem realizować od pierwszego dnia nowego roku szkolnego. Nauczyciel rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego i nie później niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć. Kieruje w tym celu wniosek do dyrektora szkoły.

Czy do nauczyciela stażysty stosujemy art. 25

kodeksu pracy, zgodnie z którym trzecia okresowa umowa o pracę zawarta z tą samą osobę w odstępie nie dłuższym niż miesiąc staje się bezterminową? Problem ten budzi kontrowersje. Według niektórych ekspertów stażysta korzysta z kodeksowej ochrony. Dyrektor podpisuje z nim kolejny angaż okresowy po zakończeniu pierwszego, nie jest on już bowiem ani nauczycielem rozpoczynającym pracę w szkole, ani tym bardziej kontraktowym, mianowanym lub dyplomowanym. A skoro tak, to nie podlega już w tym momencie art. 10 ust. 7 karty, który dopuszcza ponawianie z nim umów na czas określony. Moim zdaniem jest inaczej: art. 10 karty szczegółowo i wyczerpująco reguluje możliwość zatrudniania pedagogów na czas określony. Jeśli tak, wyłącza to stosowanie art. 25

kodeksu. Po ten ostatni sięgamy bowiem dopiero, gdy karta pomija jakąś kwestię milczeniem (art. 91c karty). Zdanie to wydaje się też podzielać SN m.in. w wyrokach z 2 września 1999 r. (I PKN 235/99), z 29 czerwca 2000 r. (I PKN 709/99) oraz z 2 września 1999 r. (I PKN 235/99).

Terminowym zatrudnieniem musi się niekiedy zadowolić też nauczyciel, który ma wprawdzie wymagane kwalifikacje, ale nie ma przygotowania pedagogicznego. Zgodnie z art. 10 ust. 3 karty szef może mu wówczas zaoferować umowę o pracę na czas określony, gdy:

- jest to uzasadnione potrzebami szkoły,

- zatrudniany zobowiąże się do uzyskania przygotowania pedagogicznego podczas stażu.

Jeśli jednak to mu się nie uda z przyczyn od niego niezależnych, jest dopuszczalne nawiązanie umowy okresowej na kolejny rok szkolny. Staż takiego nauczyciela niezbędny do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego wydłuża się wtedy aż do czasu uzyskania przygotowania pedagogicznego. Nie ma przeszkód, by umowy okresowe powtarzać nawet kilkakrotnie z taką osobą.

Zdaniem Sądu Najwyższego zastępstwo nieobecnego nauczyciela występuje w razie czasowej absencji związanej z okresowym zwolnieniem od pracy i przewidywanym powrotem do jej wykonywania. W razie potrzeby zastępstwa nieobecnego nauczyciela i równoczesnego rozwiązania stosunku pracy z innym o przydziale zajęć prowadzonych uprzednio przez niego decyduje pracodawca w planie organizacyjnym szkoły. Wynika tak z orzeczenia SN z 1 lipca 1998 r. (I PKN 222/98). Zasada ta obejmuje nauczycieli:

- kontraktowych,

- mianowanych,

- dyplomowanych.

Potrzeba zastępstwa nieobecnego nauczyciela uzasadnia również zatrudnienie czasowe nauczyciela, który rozpoczyna dopiero pracę w szkole. W szczególnie wyjątkowych sytuacjach, gdy brakuje osób legitymujących się odpowiednimi umiejętnościami, dyrektor może też zaproponować umowę okresową nauczycielowi, który nie ma wymaganych kwalifikacji. Ale i wtedy stosujemy art. 10 ust. 7 karty. Jest to zatem dopuszczalne tylko wtedy, jeśli wystąpi potrzeba wynikająca z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego pedagoga. Ponadto zgodę na taki angaż musi wyrazić organ sprawujący nadzór pedagogiczny.

Stopnie awansu zawodowego nie łączą się bezpośrednio z podstawą nawiązania stosunku pracy. Takie stanowisko zajął SN w wyroku z 10 września 2004 r. (I PK 431/03). Zdaniem sądu z art. 10 ust. 5 i 6 karty nie wynika automatycznie przekształcenie stosunku pracy nauczyciela zatrudnionego na umowę okresową w umowę o pracę na czas nieokreślony z chwilą nadania mu stopnia awansu zawodowego nauczyciela mianowanego. Tym bardziej że karta nie wyklucza nawet nawiązania okresowego stosunku pracy z nauczycielem mianowanym. Potwierdził to SN również w orzeczeniu z 27 lipca 2006 r. (II PK 148/06).

Zatrudnienie okresowe przekształca się w stałe, jeśli szkoła zawrze umowę okresową:

- gdy nie występuje konieczność zastępstwa innego nauczyciela lub potrzeba wynikająca z organizacji pracy w placówce,

- z osobą niespełniającą wymagań kwalifikacyjnych wbrew przesłankom określonym w karcie, ale w okolicznościach uzasadniających obiektywnie zawarcie takiej umowy (uchwała SN z 14 czerwca 1994 r.; I PZP 28/94).

Już pierwsza umowa o pracę zawarta z nauczycielem na czas określony w innych sytuacjach niż te, na jakie zezwala karta, oznacza zatrudnienie na czas nieokreślony.

Pedagogowi werbowanemu w trakcie roku szkolnego dyrektor płaci zwykle mniej niż podwładnemu na stałym etacie. Przysługują mu też niższe inne świadczenia

Nie każdy nauczyciel zarabia tyle samo. Na wysokość wynagrodzenia tej grupy zawodowej wpływa wiele czynników, w tym rodzaj angażu, uzyskany stopień awansu zawodowego. Do nauczycieli zatrudnionych na czas określony, którzy nie mają wymaganych kwalifikacji, nie stosujemy przepisów o awansie zawodowym. Stanowi tak karta w art. 10 ust. 10. Traktujemy ich pod tym względem jak stażystów. Inne zasady obowiązują nauczyciela mającego kwalifikacje wymagane do zajmowania określonego stanowiska w szkole. Jeśli został on zatrudniony na czas określony, również w trakcie roku szkolnego, w związku z organizacją pracy lub koniecznością zastępstwa kolegi, to może wystąpić z wnioskiem o niestosowanie wobec niego przepisów o awansie zawodowym. Gdy to zrobi, do celów płacowych też traktujemy go jak stażystę, chyba że ma wyższy stopień awansu zawodowego. Wysokość minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli określa załącznik do rozporządzenia ministra edukacji narodowej i sportu z 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (DzU nr 22, poz. 181 ze zm.).

Prawo do nagrody jubileuszowej nabywa każdy nauczyciel pod warunkiem, że ma wymagany staż. Samo zatrudnianie nauczyciela na umowę na czas określony np. w trakcie roku szkolnego nie odbiera prawa do tej nagrody.

Do okresu pracy uprawniającego nauczyciela do niej zaliczamy bowiem wszystkie zakończone okresy zatrudnienia nauczyciela. Mówi tak rozporządzenie ministra edukacji narodowej i sportu z 30 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających nauczyciela do nagrody jubileuszowej oraz szczegółowych zasad jej obliczania i wypłacania (DzU nr 128, poz. 1418). Bierze się również pod uwagę inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają uwzględnieniu w stażu, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Zasady przyznawania i wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego określa ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.). Trzynastka przysługuje pracownikowi nauczycielowi po przepracowaniu nienagannie całego roku kalendarzowego. Jest to warunkiem uzyskania prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości. W szczególnych sytuacjach przepracowanie okresu krótszego niż sześć miesięcy uprawnia do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do czasu przepracowanego.

Dotyczy to np. nawiązania stosunku pracy w trakcie roku kalendarzowego z nauczycielem lub nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły.

Zatrudnienie na czas określony, w tym również w trakcie roku szkolnego, nie pozbawia nauczyciela możliwości ubiegania się o nagrodę za osiągnięcia. Jednym z podstawowych warunków jej uzyskania jest przepracowanie w danej szkole lub placówce co najmniej dwóch lat. Nauczyciel, który będzie miał taki staż pracy, niezależnie od rodzaju umowy stanowiącej podstawę jego stosunku pracy, może się starać o nagrodę.

Nauczycielowi mającemu okresowy angaż nie należy się urlop zdrowotny. Wypoczynkowy przysługuje mu z kolei na innych zasadach

Prawo do urlopu wypoczynkowego ma każdy pracownik, nauczyciele nie są wyjątkiem. Zasady udzielania im tych urlopów zależą od rodzaju placówki.

Nauczyciele szkół, w których organizacji przewidziano ferie szkolne, dostają urlop w wymiarze równym okresowi ferii zimowych i letnich oraz podczas ich trwania. Wynika tak z art. 64 ust. 1 karty. Wypoczywają zatem przez dwa tygodnie ferii zimowych oraz od zakończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych (druga połowa czerwca) do zakończenia roku szkolnego (31 sierpnia).

Zatrudniony w szkole przez co najmniej dziesięć miesięcy nabywa prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze odpowiadającym długości ferii szkolnych przewidzianych w tej szkole, a krócej – do określonego w umowie czasu prowadzenia zajęć.

Nauczycielom zatrudnionym w szkołach bez ferii przysługuje 35 dni roboczych urlopu wypoczynkowego w okresie ustalonym w planie urlopów. Stosujemy do nich kodeksowe zasady udzielania tych urlopów. Jeśli stosunek pracy zostaje nawiązany lub ustaje w trakcie roku kalendarzowego, urlop szacujemy stosownie do czasu przepracowanego w tym roku.

Z urlopów dla poratowania zdrowia nie mogą skorzystać wszyscy nauczyciele. Uzyskują je tylko ci z nich, którzy:

- są zatrudnieni w pełnym wymiarze zajęć,

- zatrudnieni na czas nieokreślony,

- przepracowali co najmniej siedem lat w szkole.

Zatrudnieni na czas określony nie mają zatem prawa do urlopu zdrowotnego.

Rozstając się z nauczycielem zatrudnionym okresowo, dyrektor nie musi się trzymać zasady, że umowa ulega rozwiązaniu z końcem roku szkolnego. Dotyczy ona bowiem wyłącznie pracowników stałych

W świetle art. 27 karty umowę o pracę zawartą z nauczycielem na czas nieokreślony wolno rozwiązać z końcem roku szkolnego, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem. Z takiego trybu nie skorzystają jednak zatrudnieni na czas określony. Sposoby zakończenia z nimi współpracy reguluje kodeks pracy. Naturalna metoda to po prostu upływ czasu, na jaki angaż został zawarty. Ale to nie wszystkie metody rozwiązywania z nimi angaży. Wolno się ich również pozbyć za wypowiedzeniem, choć znacznie krótszym od przysługującego pracownikom bezterminowym. Wynosi ono dwa tygodnie i jest ponadto dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy umowa okresowa opiewa na ponad sześć miesięcy i pozwala na wcześniejsze rozstanie stron.

Dyrektor może również – według art. 20 karty – rozwiązać stosunek pracy z nauczycielem w razie:

- całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły,

- zmian organizacyjnych uniemożliwiających dalsze zatrudnianie danej osoby w pełnym wymiarze zajęć.

Pedagogowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę, z którym rozwiązano stosunek pracy z wymienionych przyczyn, przysługuje odprawa ekonomiczna. Chodzi o odprawę z ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 84 ze zm.). Prawo do odprawy nie zależy w żaden sposób od rodzaju angażu zatrudnionego. Nie ma zatem znaczenia, czy nauczyciel ma umowę terminową (np. na czas określony), czy też na czas nieokreślony. Prawo do odprawy uzyskuje każdy nauczyciel, który zostanie z takich powodów zwolniony. Istotne jest jedynie, by zwolniła go szkoła zobowiązana do wypłaty takich odpraw. A zgodnie z cytowaną ustawą świadczenia te muszą uiszczać pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników, jeśli – oczywiście – dokonują redukcji grupowych. Ustawy nie stosujemy natomiast do mniejszych pracodawców, mających poniżej 20 pracowników.

Praca w Samorządzie

Pozostało 94% artykułu