Zasady nabywania prawa oraz ustalania wysokości i wypłacania dodatkowego wynagrodzenia rocznego pracownikom jednostek sfery budżetowej określa ustawa z 12 grudnia 1997 r. Jej przepisy stosuje się m.in. do pracowników samorządowych zatrudnionych w zakładach budżetowych, jednostkach budżetowych oraz gospodarstwach budżetowych tych jednostek. Otrzymują je również pracownicy urzędów obsługujących organy władzy publicznej, a więc urzędu gminy, starostwa czy urzędu marszałkowskiego.
Prawo do trzynastek przysługuje wszystkim pracownikom samorządowym pracującym w tych jednostkach, które swoją gospodarkę finansową prowadzą na zasadach określonych w przepisach ustawy o finansach publicznych. Przysługują one zatem również i wójtom (starostom czy marszałkom). Co prawda osoby zatrudnione na tych stanowiskach na krótki okres prawo do tego wynagrodzenia straciły, ale na mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 21 lutego 2006 r. zostało im ono przywrócone.
[srodtytul]W pełnej wysokości lub proporcjonalnie[/srodtytul]
Prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego pracownik samorządowy może nabyć w pełnej wysokości. Nastąpi to, gdy u danego pracodawcy przepracował cały rok kalendarzowy. Natomiast pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego. W sytuacji, w której przepracował on okres krótszy, co do zasady tego wynagrodzenia jest pozbawiony. Wyjątki od niej zawiera przepis art. 2 ust. 3 omawianej ustawy.
Ponadto wójt (burmistrz, prezydent miasta), a także każdy inny pracownik samorządowy zostanie pozbawiony prawa do dodatkowego rocznego wynagrodzenia w przypadkach: