Statut miasta nadaje Rada Ministrów

Powstawanie nowych ośrodków miejskich świadczy niewątpliwie o rozwoju ośrodków osadniczych w Polsce.

Niemniej zwłaszcza analiza uwarunkowań związanych z funkcjonowaniem najmniejszych polskich miast nie do końca udziela precyzyjnej odpowiedzi na pytanie, kiedy tak naprawdę miasto staje się miastem.

[srodtytul]Nie tylko liczba ludności[/srodtytul]

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C5100CD8831BA21EE30D207E74D892B2?id=163433]ustawy o samorządzie gminnym[/link] nadanie gminie lub miejscowości statutu miasta oraz ustalenie jego granic to kompetencja przysługująca Radzie Ministrów. Jest ona realizowana w drodze rozporządzenia.

Akt ten może być wydany także na wniosek zainteresowanej rady gminy. Nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana dokonywane są w sposób uwzględniający infrastrukturę społeczną i techniczną oraz układ urbanistyczny i charakter zabudowy.

W literaturze przedmiotu wskazuje się na kilka istotnych cech miasta, m.in. liczbę ludności, liczbę podmiotów gospodarczych, zwartość zabudowy, różnorodność zabudowy, przewagę kontaktów rzeczowych nad osobistymi czy też tzw. miejski styl życia.

Niektóre z owych czynników mogą zostać przełożone na język prawniczy, a inne – równie istotne z punktu widzenia ekonomii, socjologii bądź geografii – już nie. W takich warunkach trzeba przyznać, że kryteria tworzenia miast mogą być subiektywne.

Sama analiza zakresu występowania wymienionych czynników skłania do refleksji, że każde ze wskazanych kryteriów bywa różnie rozumiane. Można na mapie Polski znaleźć miasta (a raczej już miasteczka), których ludności nie przekracza 1 tys. mieszkańców.

Jeśli chodzi o podmioty gospodarcze, to w najmniejszych miastach dominują zdecydowanie przedsiębiorcy – osoby fizyczne. Bardzo często zdarza się, że inne podmioty, np. spółki prawa handlowego czy spółki prawa handlowego z kapitałem zagranicznym, występują w znikomym zakresie.

Trudno również porównywać styl życia mieszkańców małego miasteczka i np. mieszkańców Warszawy i Krakowa. Do podobnych tez skłonić może także analiza zakresu funkcji usługowej pełnionej przez poszczególne miejskie ośrodki.

[srodtytul]Proponowane kryteria oceny[/srodtytul]

Powyższe skłania do wniosku, że istnieje potrzeba doprecyzowania w polskim prawie kryteriów, według których powinny być oceniane miasta. Jak już zasygnalizowano, wszystkich odnoszących się do miast kryteriów w sposób niebudzący wątpliwości dostosować się do języka prawniczego nie da. Dlatego wskazane jest przede wszystkim określenie optymalnej liczby ludności oraz liczby podmiotów gospodarczych.

Zwłaszcza podmioty gospodarcze zapewniają niejako z urzędu rozwój funkcji miejskich oraz przyczyniają się do wspomnianego miejskiego stylu życia. Średnia liczba podmiotów gospodarczych w najmniejszych (liczących do 2 tys. mieszkańców) miastach Polski w latach 2004 – 2008 wynosi 139 – 147.

Mniej więcej tak powinny być określone dolne granice dla przedsiębiorczości w miastach. Dyskusyjnym zagadnieniem jest liczba ludności. Wydaje się jednak, że w przypadku ośrodków liczących do 1,5 tys. mieszkańców trudno poważnie mówić o rozwiniętych funkcjach miejskich.

Jeżeli więc dany ośrodek osadniczy liczy poniżej 1,5 tys. mieszkańców, a liczba zlokalizowanych na jego terenie podmiotów gospodarczych jest niska, to niezbyt zasadne wydaje się uznawanie go za miasto (chyba że zachodzi jakaś szczególna sytuacja i ośrodek realizuje inne, szczególnie ważne funkcje miejskie).

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że nie ma dwóch takich samych miast. Każde ma swoją specyfikę i w odmienny sposób realizuje funkcje miejskie.

Nie może to jednak doprowadzić do sytuacji, w której jako miasta tolerowane są ośrodki niespełniające zdecydowanej większości stawianych im wymogów.