Dodatki socjalne dla nauczyciela zawsze oskładkowane

Zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa systemowa) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy.

Taki przychód stanowią dodatki: mieszkaniowy i wiejski, które są wypłacane nauczycielom w czasie świadczenia pracy i pobierania zasiłku chorobowego. Jednak czy są oskładkowane w tym drugim wypadku? Przecież w podstawie wymiaru składek – zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy systemowej – nie uwzględnia się wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną oraz zasiłków.

Pytanie jest zasadne również w kontekście listy przychodów zwolnionych ze składek, zawartej w rozporządzeniu ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm., dalej rozporządzenie składkowe).

Według jego § 2 ust. 1 pkt 24 nie stanowią bowiem podstawy wymiaru składek przychody będące składnikami wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, w myśl postanowień układów zbiorowych pracy lub przepisów o wynagradzaniu, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.

Aby ustalić, czy te dodatki stanowią podstawę wymiaru składek w okresie pobierania przez nauczycieli zasiłków, trzeba określić ich charakter.

Czy są one składnikami wynagrodzenia, a jeśli tak, to czy ubezpieczony zachowuje do nich prawo w okresach wskazanych w § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego?

Karta nauczyciela określa zasady wynagradzania nauczycieli a jej przepisy mają charakter szczególny w stosunku do przepisów kodeksu pracy.

Zgodnie z art. 30 Karty Nauczyciela wynagrodzenie nauczycieli składa się z:

- wynagrodzenia zasadniczego,

- dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego oraz za warunki pracy,

- wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,

- nagród i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i dodatków socjalnych (mieszkaniowy i wiejski) określonych w art. 54.

Zawarte w ostatnim punkcie wyłączenie świadczy o tym, że oba dodatki nie są składnikiem wynagrodzenia nauczycieli, choć niewątpliwe są przychodami ze stosunku pracy. Znajduje to potwierdzenie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 6 stycznia 1998 (U 15/97).

TK uznał tu, że dodatek mieszkaniowy nie jest – w świetle art. 30 KN – składnikiem wynagrodzenia nauczyciela, a w konsekwencji nie ma podstawowych cech wynagrodzenia, tzn. osobistego, indywidualnego i niepodzielnego charakteru.

Prawo nauczyciela do dodatku jest pochodną innego prawa, przyznanego mu przez art. 54 ust. 1 KN, a mianowicie prawa do mieszkania w miejscu pracy. Pogląd ten podzielił również Sąd Najwyższy w uchwale z 26 kwietnia 2006 (III UZP 1/06).

Stwierdził, że skoro wypłacanie dodatku mieszkaniowego związane jest z realizacją prawa nauczyciela do mieszkania w miejscu pracy, to nie wynika z prawa do wynagrodzenia, a jest pochodną prawa przyznanego mu przez art. 54 ust. 1 KN.

Zdaniem SN roszczenie o dodatek mieszkaniowy nie jest roszczeniem ze stosunku pracy, lecz tylko z nim związanym. Źródłem prawa nauczyciela do tego dodatku nie jest bowiem stosunek pracy, ale fakt wykonywania pracy w określonych warunkach.

Skoro zatem dodatki te nie są składnikami wynagrodzenia, analizowanie pozostałych warunków, od spełnienia których uzależnione jest ich wyłączenie – zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 24 rozporządzenia składkowego – z podstawy wymiaru składek, jest bezprzedmiotowe. Przepis ten dotyczy przecież składników wynagrodzenia.

Nie można go interpretować rozszerzająco na przychody ze stosunku pracy niebędące składnikami wynagrodzenia. Oznacza to, że nie jest możliwe jego zastosowanie do dodatków mieszkaniowego i wiejskiego. Skutek? Są one oskładkowane, jeśli są wpłacane w okresach wskazanych w tym przepisie.

Czytaj też artykuły:

Zobacz więcej w serwisie: