Gdzie zdobyć pieniądze na planowanie przestrzenne

Jednym z najważniejszych instrumentów w planowaniu przestrzennym jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Umiejętne jego uchwalanie może w znaczącym zakresie determinować poziom planowania przestrzennego w gminie, a w szczególności doprowadzić do zachowania w możliwie najszerszym zakresie ładu przestrzennego.

Niemniej jednym z głównych powodów niechęci wielu gmin wobec  uchwalania planu są kwestie finansowe. Poza samymi kosztami związanymi bezpośrednio z przygotowaniem planu, pojawia się jeszcze większe zagrożenie dla budżetu gmin w postaci roszczeń odszkodowawczych właścicieli nieruchomości objętych planem, których wartość została obniżona.

Przypadki takie mogą mieć miejsce, zwłaszcza, gdy plan miejscowy wprowadza dodatkowe ograniczenia i zakazy wobec  określonej nieruchomości. Z drugiej strony – ograniczenia te są bardzo często konieczne, aby można było zagwarantować np. ochronę środowiska czy też realizację ważnych dla państwa inwestycji celu publicznego.

Kogo można obciążyć

Pomocny dla gmin – przynajmniej w jakimś zakresie – jest art. 21 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Wymienia on podmioty, które poza gminą mogą zostać obciążone kosztami sporządzenia planu miejscowego.

Są to:

- powiat lub województwo, jeżeli plan miejscowy jest w całości lub w części bezpośrednią konsekwencją zamiaru realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu powiatowym lub wojewódzkim,

- Skarb Państwa, jeżeli plan miejscowy jest w całości lub w części bezpośrednią konsekwencją zamiaru realizacji inwestycji celu publicznego o znaczeniu krajowym,

- inwestor realizujący inwestycję celu publicznego, jeżeli plan miejscowy jest w całości lub w części bezpośrednią konsekwencją zamiaru realizacji przez inwestora tej inwestycji.

W pewnych sytuacjach problemy może sprawić ocena, czy dana inwestycja należy do grupy inwestycji celu publicznego, czyli inwestycji ważnych dla całej społeczności (czy to w skali lokalnej, czy też ponadlokalnej, w tym krajowej). Niewątpliwie ważną wskazówką powinien być w tym przypadku art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami wskazujący poszczególne kategorie celów publicznych.

Zgodnie z tym wśród celów publicznych znaleźć się  może budowa: drogi publicznej, linii kolejowej, urządzeń przesyłowych, poszerzenie powierzchni cmentarza lub terenów wartościowych z punktu widzenia środowiska, a także cele kulturowe i oświatowe.

Przy ocenie tego, w jakim zakresie  określone podmioty powinny sfinansować sporządzenie planu, należy ocenić, czy przygotowywany plan miejscowy dotyczy tylko danej inwestycji celu publicznego czy też może również innych przeznaczeń. W tym drugim przypadku dany podmiot (np. województwo lub Skarb Państwa) powinien zapłacić za sporządzenie planu tylko w tym zakresie, który odnosi się do inwestycji celu publicznego.

Pewnym problemem może być to, że w art. 21 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym nie wskazano dokładnie terminów regulowania należności. Ostateczny termin to na pewno moment po wejściu planu w życie.

Dwa rodzaje kosztów

Warto podkreślić, że czym innym są „koszty sporządzenia planu", a czym innym „koszty uchwalenia planu".

Te ostatnie dotyczą również późniejszych konsekwencji odszkodowawczych związanych z wejściem planu w życie. Koszty sporządzenia planu dotyczą jedynie samej procedury związanej z przygotowaniem tego dokumentu.

Zróżnicowanie pojęć ma znaczenie w kontekście omawianej regulacji, gdyż ustawowo inne podmioty obciążać będą tylko koszty sporządzenia planu.

Także przedsiębiorca może pomóc

W praktyce organy gmin mogą podejmować próby uzyskania środków – nie tylko na sporządzenie, ale szeroko rozumiane uchwalenie planu miejscowego również z innych źródeł.