Centralny Port Komunikacyjny - rentowny i innowacyjny węzeł komunikacyjny

Zapewnienie zsynchronizowanego wdrożenia wszystkich komponentów jest przedsięwzięciem wyjątkowym. Jeśli ta bezprecedensowa inwestycja się powiedzie, nastąpi absolutne przemodelowanie kierunków polityki transportowej w Polsce.

26 kwietnia 2018 r. rząd RP przyjął projekt ustawy o Centralnym Porcie Komunikacyjnym (specustawa), i od tego momentu proces legislacyjny nabrał tempa. 10 maja br. Sejm uchwalił specustawę z drobnymi zmianami, 16 maja została ona przyjęta przez Senat, 2 czerwca 2018 r. podpisana przez prezydenta a 7 czerwca nastąpiła publikacjia ustawy.

Niedawno opracowany został także obszerny dokument koncepcyjny, a w Ministerstwie Infrastruktury utworzono stanowisko pełnomocnika rządu do spraw Centralnego Portu Komunikacyjnego. Ponadto powołano zespół doradczy ds. budowy przedsięwzięcia oraz przygotowywany jest obecnie przetarg na wybór konsorcjum, które tę inwestycję zaprojektuje; konsorcjum ma zostać wyłonione do końca 2018 r.

Oficjalna nazwa tego istotnego przedsięwzięcia infrastrukturalnego to „Port Solidarność – Centralny Port Komunikacyjny"(w skrócie CPK). W ramach przedsięwzięcia przewidziano:

- budowę nowego węzła lotniczego zlokalizowanego 40 km od Warszawy;

- przebudowę i rozbudowę sieci kolejowej w Polsce, której centralnym punktem będzie CPK;

- rozbudowę pobliskiej autostrady A2 wraz z licznymi obwodnicami;

- zamknięcie istniejącego warszawskiego lotniska Chopina i przejęcie operacji lotniczych przez CPK;

- powstanie nowego miasta sąsiadującego z CPK.

Zakłada się, że pierwszy samolot odleci z centralnego lotniska w 2027 r.

Zarys inwestycji

Plan zakłada, że port ma obsługiwać do 45 milionów pasażerów rocznie, a docelowo nawet do ok. 100 milionów. Lotnisko CPK ma być katalizatorem wzrostu; zwiększyć mobilność społeczeństwa i dostępność komunikacyjną (tzw. connectivity i hub-connectivity). Port ma przyczynić się do rozwoju połączeń długodystansowych, a zwłaszcza ruchu międzykontynentalnego. Towarzyszące budowie portu inwestycje w infrastrukturę kolejową mają na celu skrócenie czasu podróży do CPK z głównych aglomeracji Polski do maksymalnie 2–2,5 godziny i 15–20 minut z centrum Warszawy. Planowane inwestycje drogowe mają objąć budowę do 248 km nowych dróg albo rozbudowę istniejących odcinków. Szacuje się, że teren zarezerwowany pod inwestycję obejmie 3000 hektarów (30 km2). Zakłada się ponadto, że nowopowstałe miasto będzie zaspokajało potrzeby ok. 100.000 osób pracujących dla CPK, docelowo zaś powstanie globalna metropolia złożona z aglomeracji warszawskiej, łódzkiej i nowopowstałego miasta zlokalizowanego przy CPK. Całkowity szacowany koszt (do 2027 r.) zawiera się między 30,9 a 34,9 mld zł (7,43-8,39 mld euro).

Więcej informacji na ten temat można znaleźć na anglojęzycznym blogu O-I-CEE! prowadzonym przez biura Squire Patton Boggs.

Specjalne przepisy wykonawcze

Uchwalona specustawa, kompleksowo reguluje kwestie związane z realizacją przedsięwzięcia. Główne kwestie ujęte w specustawie to:

Utworzenie spółki celowej o nazwie „Centralny Port Komunikacyjny sp. z o.o.", której celem będzie zapewnienie sprawnej realizacji przedsięwzięcia, w szczególności zajmie się ona uzyskaniem wszystkich pozwoleń administracyjnych, nabyciem niezbędnych gruntów i zarządzaniem nimi, a także przetargami. Co najistotniejsze, specustawa określa spółkę celową jako bezpośredniego inwestora w CPK. Spółka ta byłaby w 100 proc. własnością Skarbu Państwa, ale mogłaby tworzyć spółki zależne, w tym działać w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.

Uregulowanie stanowiska pełnomocnika rządu ds. CPK, do którego zadań należeć będą realizacja budowy portu oraz sprawowanie nadzoru nad spółką celową. Obecnie funkcję pełnomocnika sprawuje wiceminister infrastruktury Mikołaj Wild, umocowany do działania na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów, jednak wraz z wejściem w życie specustawy stanie się on z mocy prawa pełnomocnikiem ds. CPK. Dla zapewnienia skutecznej koordynacji działań agencji rządowych, pełnomocnik będzie także uprawniony do sprawowania nadzoru nad Polską Agencją Żeglugi Powietrznej i Urzędem Lotnictwa Cywilnego oraz Przedsiębiorstwem Państwowym „Porty Lotnicze" (które obsługuje warszawski port lotniczy im. Fryderyka Chopina i posiada udziały w 11 innych polskich portach lotniczych, a także w obsłudze pasażerów, towarów i samolotów na polskich lotniskach).

Spółka celowa opracuje dokument wdrażający, tj. podstawowy dokument przedstawiający plan realizacji przedsięwzięcia, zawierający analizy środowiskowe, finansowe i techniczne oraz propozycję wyznaczenia obszaru niezbędnego do prawidłowego przygotowania inwestycji. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, zatwierdzi plan oraz potwierdzi, że jest to inwestycja celu publicznego. Oznacza to, że określone procedury dotyczące wymaganych decyzji administracyjnych będą mogły zostać zrealizowane w trybie przyspieszonym.

Do dokumentu dołączony będzie plan rezerwacji, co oznacza, że Rada Ministrów wyznaczy obszary, na których będą stosowane szczególne zasady gospodarowania nieruchomościami, planowania i zagospodarowania przestrzennego. Spółka celowa będzie mogła wykonywać prawo pierwokupu związane z nabywaniem gruntów pod inwestycje. Będzie też posiadała inne szczególne uprawnienia. Plan rezerwacji przewidziany jest na okres do 4 lat. Już teraz społeczności lokalne i mieszkańcy obszaru objętego rezerwacją wyrażają obawy związane z faktycznym zamrożeniem ich nieruchomości w tym okresie. Plan rezerwacji będzie obejmował konsultacje społeczne, które mogą znacznie przedłużyć ten proces.

Spółka celowa będzie musiała wystąpić do urzędu wojewódzkiego o wydanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Dokument ten zastąpi wszelkie lokalne plany zagospodarowania przestrzennego. Przywołana decyzja określi granicę całego przedsięwzięcia, wymogi dotyczące infrastruktury i inwestycji stanowiących cele publiczne, zakres przedsięwzięcia, wymogi środowiskowe, nieruchomości podlegające wywłaszczeniu oraz nieruchomości z zastrzeżeniem prawa do ograniczonego użytkowania. Decyzja ta będzie kluczowym krokiem umożliwiającym kontynuację ? realizacji przedsięwzięcia. W wyniku tej decyzji grunty niezbędne do realizacji inwestycji zostaną wywłaszczone, z zastrzeżeniem jednak wypłaty odpowiednich odszkodowań. Na podstawie ww. decyzji będzie można wydać pozwolenia na budowę, zarówno na całą inwestycję, jak i na jej poszczególne etapy.

Specustawa przewiduje ustanowienie spółki celowej i struktury administracyjnej w rządzie, który będzie odpowiedzialny za realizację inwestycji. Ale kwestie kluczowe pozostają otwarte. Rządowy dokument koncepcyjny prezentował je w sposób przejrzysty wraz z analizą SWOT.

Rentowność i finansowanie

Misją przedsięwzięcia jest stworzenie rentownego innowacyjnego węzła komunikacyjnego. W specustawie stwierdza się, że plan finansowy wymaga dalszego opracowania oraz że finansowanie spółki celowej nie zostało uwzględnione w projekcie ustawy. Nie istnieje żaden pojedynczy model finansowania komponentu lotniczego, kolejowego i drogowego inwestycji.

—Piotr Święcicki

—Igor Hanas