Komu podlegają kierownicy gminnych jednostek organizacyjnych

W art. 9 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) przewidziano, że w celu wykonywania swoich zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne. Są one tworzone, likwidowane, reorganizowane i wyposażane w majątek zgodnie z uchwałą rady gminy (por. art. 18 ust. 2 pkt 9 lit. h u.s.g.).

Czytaj także: Wójt zatrudnia kierowników i ustala ich płace

Jednostki i zakłady budżetowe

Do form wykorzystywanych w tym zakresie przez gminę należą w szczególności jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe. Zasady ich funkcjonowania określa ustawa o finansach publicznych (dalej u.f.p.). Zgodnie z art. 11 ust. 1 u.f.p. gminna jednostka budżetowa pokrywa swoje wydatki bezpośrednio z budżetu gminy, a pobrane dochody odprowadza na rachunek gminy.

Samorządowy zakład budżetowy można utworzyć do wykonywania zadań wymienionych w art. 14 u.f.p. (np. w zakresie wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych). Taki zakład odpłatnie wykonuje zadania, pokrywając koszty swojej działalności z własnych przychodów (art. 15 ust. 1 u.f.p.).

W art. 2 pkt 3 ustawy o pracownikach samorządowych (dalej u.p.s.) przyjęto, że przepisy tej ustawy stosuje się m.in. do osób zatrudnionych w gminnych jednostkach budżetowych i samorządowych zakładach budżetowych. Czynności w sprawach z zakresu prawa pracy za te jednostki organizacyjne wykonuje kierownik jednostki (art. 7 pkt 4 u.p.s.). Do działania w zakresie zarządu mieniem kierownicy jednostek organizacyjnych gminy nieposiadających osobowości prawnej (np. gminnych jednostek budżetowych) potrzebują jednak pełnomocnictwa udzielonego przez wójta (art. 47 ust. 1 u.s.g.). Również do załatwiania przez kierowników jednostek organizacyjnych gminy indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej potrzebne jest odpowiednie upoważnienie (por. art. 39 ust. 4 u.s.g.).

Czynności z zakresu prawa pracy

Zgodnie z art. 30 ust. 2 pkt 5 u.s.g. do zadań wójta (burmistrza, prezydenta miasta) należy m.in. zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych. Wójt, jako kierownik urzędu gminy, wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego nie tylko w stosunku do pracowników urzędu gminy, ale także w stosunku do kierowników gminnych jednostek organizacyjnych (por. art. 33 ust. 5 u.s.g. oraz art. 7 pkt 1 i 3 u.p.s.).

W uchwale Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Warszawie z 27 września 2011 r. (sygn. 264/K/11, LEX nr 1726105) podkreślono, że ustalenie obowiązków służbowych tych osób należy do uprawnień wójta, a ingerencja rady gminy w tym zakresie naruszałaby jego kompetencje. W postanowieniu Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2008 r. (sygn. II PZ 62/07, LEX nr 486144) wyrażono pogląd, że skoro czynności z zakresu prawa pracy wobec kierownika gminnej jednostki organizacyjnej dokonuje organ gminy (wójt), to jest on również uprawniony do działania w tym zakresie za tę jednostkę (w jej imieniu) w toczącym się przeciwko niej postępowaniu sądowym, w tym do udzielenia pełnomocnictwa procesowego.

Wpływ wójta na skład personelu gminnej jednostki organizacyjnej ogranicza się jednak do kierownika tej jednostki. Wójt nie może wkraczać w stosunki pracy innych osób zatrudnionych w gminnej jednostce organizacyjnej (por. rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Podlaskiego z 29 listopada 2007 r., znak NK.II.AŁ.0911-159/07, LEX nr 361769).

Przykład:

Załóżmy, że ma zostać zwolniony pracownik ośrodka pomocy społecznej. Zgodnie z art. 110 ust. 1 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1769 ze zm.) zadania pomocy społecznej w gminach wykonują jednostki organizacyjne - ośrodki pomocy społecznej. Ośrodek pomocy społecznej jest gminną jednostką budżetową, na czele której stoi kierownik. W wyroku WSA w Lublinie z 15 września 2016 r. (sygn. II SA/Lu 430/16, LEX nr 2151180) zwrócono uwagę, że zgodnie z art. 7 pkt 4 u.p.s. czynności z zakresu prawa pracy za gminne jednostki budżetowe - wobec wszystkich pozostałych pracowników - wykonuje kierownik tej jednostki. Do jego kompetencji należy m.in. zatrudnianie i zwalnianie pracowników. To kierownik ośrodka jest zwierzchnikiem dla innych osób zatrudnionych w ośrodku. W wyroku SN z 20 października 1998 r. (sygn. I PKN 390/98, OSNP 1999/23/744) stwierdzono, że ośrodek pomocy społecznej, jako jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników, jest pracodawcą także wobec kierownika ośrodka, choć kompetencja do jego zatrudnienia i zwolnienia oraz do wydawania mu poleceń dotyczących pracy przysługuje wójtowi.

Sprawowanie zarządu mieniem

W myśl art. 46 ust. 1 u.s.g. oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta samodzielnie bądź wraz z inną osobą upoważnioną przez wójta.

W sytuacji, gdy czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej (art. 46 ust. 3 u.s.g.).