Dziesięć przykazań – czego radnym nie wolno

Zakazy, jakim podlega radny, mają służyć temu, by mógł należycie pełnić swoją funkcję i przeciwdziałać pokusie jej nadużywania dla własnych korzyści. Są też bezpiecznikiem antykorupcyjnym.

[srodtytul]1 Starannie dobieraj pracodawców [/srodtytul]

Z radnym nie wolno nawiązywać zatrudnienia w urzędzie jednostki samorządowej, w której uzyskał mandat. Zakaz dotyczy nie tylko stanowisk urzędniczych, lecz wszystkich, niezależnie od charakteru pracy. Radny pracownik podlegałby przecież kierownikowi urzędu, którym np. w gminie jest wójt. Trudno byłoby mu wtedy kontrolować jego działalność, co właśnie jest zadaniem rady.

Jeśli radny zatrudniłby się jednak w urzędzie macierzystego samorządu, spowodowałoby to automatyczne wygaśnięcie jego mandatu.

Nie ma natomiast przeszkód, by np. radny gminy zatrudnił się w starostwie powiatowym. Członek rady może także pracować w samorządowej jednostce organizacyjnej (np. ośrodku pomocy społecznej), jeśli nie jest jego kierownikiem bądź zastępcą. Ci ostatni nie mogą bowiem piastować funkcji radnego.

Jeśli mandat radnego zdobywa pracownik samorządu albo kierownik samorządowej jednostki organizacyjnej (lub jego zastępca), to przed podjęciem nowych obowiązków musi złożyć wniosek o urlop bezpłatny. Ma na to siedem dni od ogłoszenia wyników wyborów. Jeśli tego nie zrobi, będzie to oznaczać, że zrzeka się mandatu.

[srodtytul]2 Nie podpisuj kontraktów [/srodtytul]

Wójt gminy (zarząd powiatu, województwa) nie może powierzać radnemu jednostki samorządowej, w której ten piastuje mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Zakaz obejmuje np. zawarcie z nim kontraktu menedżerskiego na kierowanie miejskim zakładem oczyszczania.

Przy czym skierowany jest nie do radnego (lecz wójta), dlatego jego złamanie nie oznacza wygaśnięcia mandatu. Byłaby to jednak czynność prawna sprzeczna z ustawą, a więc nieważna.

[srodtytul]3 Pamiętaj o zaufaniu wyborców[/srodtytul]

Radni nie mogą podejmować dodatkowych zajęć ani otrzymywać darowizn, które mogłyby podważyć zaufanie wyborców do sposobu pełnienia przez nich funkcji zgodnie z rotą złożonego ślubowania (czyli „godnie, rzetelnie i uczciwie”).

[srodtytul]4 Nie licz na ułatwienia [/srodtytul]

Jeśli podejmują jednak jakieś dodatkowe zajęcia zarobkowe bądź zajmują się biznesem na własny rachunek lub ze wspólnikami, to nie wolno im powoływać się przy tym na swój mandat, ułatwiając sobie w ten sposób robienie interesów.

[srodtytul]5 Nie wykorzystuj mandatu [/srodtytul]

Radnemu nie wolno wykorzystywać w prowadzonej samemu bądź w spółce działalności gospodarczej mienia jednostki samorządu, w której sprawuje mandat. Zakaz obejmuje zarówno lokale użytkowe, jak i ruchomości (np. samochody, sprzęt biurowy).

[srodtytul]6 Nie bierz pełnomocnictwa [/srodtytul]

Radnym nie wolno także zarządzać taką działalnością ani być przedstawicielem czy pełnomocnikiem firmy, która korzysta z majątku samorządowego. To zakaz o charakterze antykorupcyjnym, który ma blokować radnym uprzywilejowany dostęp do zasobów mienia komunalnego, np. lokali użytkowych. Nie zabrania im się wszakże korzystania z mienia innej jednostki samorządu niż ta, w której są radnymi, ani z mienia Skarbu Państwa.

[srodtytul]7 Rozwiąż umowy najmu [/srodtytul]

Jeżeli radny prowadził firmę, wynajmując majątek od samorządu, zanim uzyskał w nim mandat, ma trzy miesiące, by jej zaniechać. Jeśli tego nie zrobi w terminie, to jego mandat wygasa.

[srodtytul]8 Nie zasiadaj we władzach spółek [/srodtytul]

Radny (ani jego małżonek) nie może też być członkiem władz zarządzających, kontrolnych i rewizyjnych oraz pełnomocnikiem spółek handlowych i przedsiębiorstw z udziałem kapitału jednostki samorządu, w którego radzie zasiada. Jeśli został do nich wybrany lub powołany przed objęciem funkcji radnego, musi w ciągu trzech miesięcy od złożenia ślubowania zrzec się stanowiska. Potem straci je z mocy prawa. Zakaz nie dotyczy jednak sytuacji, w której radny powiatu jest w zarządzie spółki gminnej.

Radny może mieć w spółkach handlowych i przedsiębiorstwach z kapitałem jednostki samorządu, w której uzyskał mandat, 10 proc. udziałów lub akcji. Nadwyżkę musi zbyć. Jeśli tego nie zrobi, przepisy zablokują mu płynące z tych walorów uprawnienia (prawa: głosu, dywidendy, podziału majątku, poboru).

Te wszystkie zakazy mają wyeliminować sytuacje, w których radny wykorzystując funkcję (np. wpływając na treść uchwał i decyzji rady), uzyskiwałby nieuprawnione korzyści dla siebie lub bliskich.

[srodtytul]9 Nie głosuj w swojej sprawie [/srodtytul]

Radny nie może brać udziału w głosowaniu w radzie ani w komisji, które dotyczy jego interesu prawnego. Z tego zakazu wynika, że nie powinien uczestniczyć w głosowaniu nad uchwałą, która dotyka jego praw i obowiązków. Wbrew zakazowi byłoby np. głosowanie przez radnego nad projektem uchwały o powołaniu go na stanowisko sekretarza gminy. Interesu prawnego radnych nie dotyczy jednak np. uchwała w sprawie planowanej drogi lokalnej, która ma zapewnić dojazd m.in. do działek radnych.

[srodtytul]10 Nie łącz funkcji [/srodtytul]

Mandatu radnego nie można łączyć z: mandatem posła lub senatora, wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody, członkostwem w organie (radzie, zarządzie) innej jednostki samorządu terytorialnego.