Polska Amazonia

W gminie istnieją dwa dominujące ekosystemy. Pierwszy z nich związany jest z dorzeczem Narwi, rozgałęzieniami i odnogami. To rejon mało zmieniony przez człowieka, należący do Narwiańskiego Parku Narodowego. Drugi ekosystem tworzy kompleks wyżej położonych terenów w południowej i wschodniej części gminy.

Spotkać tu można przedstawicieli 203 gatunków – w tym 28 zagrożonych w skali światowej lub europejskiej – ptaków, 34 gatunki ssaków (w tym wydry, bobry, łosie, dziki, jenoty, piżmaki) oraz kilkanaście gatunków ryb. W wodach Narwi i jej odnóg żyją m.in. płocie, szczupaki, jazie, okonie, karasie, leszcze i karpie.

Setki gatunków ptaków

Zachodnia granica gminy Choroszcz biegnie bagienną doliną Narwi i zajmuje część Narwiańskiego Parku Narodowego, który istnieje od 1996 roku. Ma powierzchnię ponad 6810 ha, a powierzchnia otuliny wynosi 15 408 ha. Park wraz z otuliną jest Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków w ramach europejskiej sieci Natura 2000.

Narew – główna atrakcja parku – swą wyjątkowość zawdzięcza nie tylko przyrodniczemu bogactwu. Zakawalifikowano ją do tzw. rzek anastomozujących, czyli warkoczowych. Płynie równocześnie wieloma korytami rozdzielonymi wyspami z roślinnością. Na świecie istnieje tylko kilka takich rozgałęziających się rzek, m.in. Amazonka, Kongo, Odra w okolicach Wrocławia i Narew właśnie. Nic więc dziwnego, że tereny te nazywane są czasem polską Amazonią.

Na tych właśnie rozlewiskach powstała kładka turystyczno-edukacyjna łącząca Śliwno i Waniewo. Ma długość 1050 m i prowadzi nad głównym korytem Narwi, na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego. Zbudowana z drewnianych pomostów i łączących je czterech ruchomych elementów na pontonach jest ulubionym miejscem wypraw pieszych i rowerzystów.

Z kładki można podziwiać tak charakterystyczne dla Narwi krajobrazy i przyrodę, korzystają więc z niej ornitolodzy, botanicy, hydrobiolodzy. W połowie długości drewnianej konstrukcji, w miejscu dawnego zamczyska znajduje się kilkunastometrowy punkt widokowy. Kładka umożliwiła dotarcie do niedostępnych dotąd terenów Narwiańskiego Parku Narodowego bez konieczności korzystania z łodzi lub kajaka.

Gmina ma też 11 pomników przyrody – starych, malowniczych drzew i głazów. Te najbardziej znane stoją w Złotorii, Kościukach, Śliwnie i w mieście Choroszcz.

Pałac, kapliczki i Światowid

Ale Choroszcz to także gmina historyczna. Do najcenniejszych zabytków należą m.in. późnobarokowy kościół pw. św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana Męczennika z 1756 r. oraz położona przy kościele barokowa kaplica z XVIII wieku. Są tu też barokowy klasztor podominikański z II połowy XVIII wieku i cerkiew prawosławna w stylu neobizantyjskim z II połowy XIX wieku, pw. Opieki Matki Bożej.

Turyści i mieszkańcy gminy doceniają też okazały zespół pałacowo-parkowy Branickich. Zaliczono doń barokowy pałac hetmana Jana Klemensa i Izabeli Branickich z połowy XVIII w., który w 1915 r. został spalony przez Rosjan, a w latach 60. XX odbudowany według projektu Stanisława Bukowskiego.

Dziś mieści się tam Muzeum Wnętrz Pałacowych, filia Muzeum Okręgowego w Białymstoku. Całość otacza zaś imponujący dawny park pałacowy.

Świadkami miejscowej historii są też budynki po fabryce włókienniczej Christiana Augusta Moesa z połowy XIX w., w których od 1930 r. mieści się szpital psychiatryczny. Miłośnicy zabytków docenią też rynek Choroszczy obudowany parterowymi domami z XIX w., „szubienicę", czyli miejsce straceń powstańców, oraz kapliczki (w tym tę najcenniejszą, z figurą św. Jana Nepomucena z XVIII wieku) i krzyże przydrożne.