Służba cywilna: Czy urzędnik może rozwiązać stosunek pracy z dnia na dzień

Zgodnie z art. 9 ustawy o służbie cywilnej w sprawach w niej nieuregulowanych stosuje się przepisy kodeksu pracy i inne przepisy prawa pracy. Taką nieuregulowaną w ustawie kwestią są zasady rozwiązywania stosunku pracy pracowników służby cywilnej (a więc osób zatrudnionych w sc na podstawie umowy o pracę) oraz osób piastujących wyższe stanowiska w tej służbie (zatrudnionych na podstawie powołania). W tym drugim przypadku potwierdza to jeszcze art. 53a ust. 5 ustawy o służbie cywilnej (dalej usc). Zgodnie z nim, powołanie na wyższe stanowiska w służbie cywilnej jest równoznaczne z nawiązaniem stosunku pracy na podstawie powołania, w rozumieniu przepisów kodeksu pracy.

Czytaj także: Zwolnienie urzędnika przywróconego do pracy

Zasady rozwiązywania stosunku pracy urzędników sc (osób zatrudnionych na podstawie mianowania) reguluje natomiast ustawa pragmatyczna tej służby, która co do zasady wyklucza stosowanie w tej kwestii przepisów kodeksu pracy.

Sposoby rozwiązywania stosunku pracy

Co do zasady, urzędnik sc może rozwiązać swój stosunek pracy w drodze porozumienia stron lub za trzymiesięcznym wypowiedzeniem na skutek własnej rezygnacji. Tak wynika z art. 71 ust. 6 usc. I są to jedyne wymienione w tej ustawie sposoby rozwiązania stosunku pracy urzędnika sc przez niego samego.

W pierwszym z nich, do rozwiązania umowy o pracę na mocy porozumienia stron dochodzi, gdy jedna ze stron złoży ofertę rozwiązania umowy w tym trybie, a druga przyjmie ją bezwarunkowo. Zgodnie, bowiem z wyrokiem SN z 14 września 1998 r. (I PKN 315/98,OSNAP 1999/19/617) jeżeli pracownik w piśmie zawierającym ofertę rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron oznaczył datę tego rozwiązania, to następuje ono tylko w przypadku złożenia przez pracodawcę do tego czasu oświadczenia woli o przyjęciu oferty (art. 30 § 1 pkt 1 kodeksu pracy w związku z art. 66 § 1 i 67 kodeksu cywilnego).

W tym trybie stosunek pracy może być rozwiązany w dowolnym momencie. Przepis nie wprowadza żadnych ograniczeń w tym zakresie. Przy czym, zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2001 r. (I PKN 844/00, OSNAPiUS 2002 nr 18, poz. 432) nieokreślenie – choćby dorozumiane – w porozumieniu stron o rozwiązaniu stosunku pracy terminu jego ustania powoduje (podobnie jak przy zawarciu umowy o pracę – art. 26 kp) rozwiązanie tego stosunku w dniu zawarcia porozumienia.

Przepisy kodeksu pracy, choć wymieniają porozumienie stron, jako jeden ze sposobów rozwiązania stosunku pracy, nie regulują bliżej tej instytucji. Mają, więc do niej zastosowanie poprzez art. 300 kodeksu pracy przepisy kodeksu cywilnego, zwłaszcza te dotyczące składania oświadczeń woli.

Rezygnacja urzędnika

Drugi z wymienionych w ustawie o służbie cywilnej sposobów rozwiązania stosunku pracy przez samego urzędnika sc to rozwiązanie go za trzymiesięcznym wypowiedzeniem na skutek rezygnacji urzędnika. Przy czym, przez rezygnację urzędnika sc należy rozumieć wyraźne, złożone na piśmie, oznaczone datą oświadczenie woli, skierowane do władzy służbowej (pracodawcy). Skutkuje ono rozwiązaniem stosunku pracy, a także utratą mianowania, po upływie trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. A zatem rezygnacja urzędnika ze służby cywilnej prowadzi do identycznego skutku jak wypowiedzenie stosunku pracy przez pracownika.

Ważne!

Oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy za wypowiedzeniem jest jednostronną czynnością prawną, skuteczną z chwilą, gdy doszło do adresata w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią (art. 61 § 1 kc w zw. z art. 300 kp).

Jednakowy okres wypowiedzenia

Podstawową różnicą pomiędzy wypowiedzeniem stosunku pracy z mianowania (bez względu na to, kto jest jego inicjatorem), a wypowiedzeniem umownego stosunku pracy, uregulowanego w kodeksie pracy jest długość okresu wypowiedzenia, który w przypadku pracownika sc jak i pracownika kodeksowego wynosić może od dwóch tygodni do trzech miesięcy w zależności od ich zakładowego stażu pracy. W przypadku urzędnika sc okres wypowiedzenia zawsze wynosi trzy miesiące. Przy czym, wobec braku odrębnych regulacji do oświadczenia woli urzędnika stosować trzeba przepisy kodeksowe dotyczące wypowiadania umów o pracę przez pracownika.

Forma wypowiedzenia i jego termin

Chodzi tu – po pierwsze – o formę tego oświadczenia, które zgodnie z art. 30 § 3 kp powinno być złożone na piśmie, choć forma ta nie została zastrzeżona pod rygorem nieważności. Oznacza to, że nawet wypowiedzenie złożone ustnie, mailem czy faksem będzie skuteczne, choć wadliwe. A po drugie - chodzi o zasady ustalania terminu rozwiązania stosunku pracy na skutek złożonego wypowiedzenia. Sprecyzowane zostały one w art. 30 § 21 kp, zgodnie, z którym okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca, co w praktyce oznacza, że trzymiesięczny okres wypowiedzenia złożonego, np. 17 września spowoduje rozwiązanie stosunku pracy z dniem 31 grudnia. Przewidziane w kp okresy wypowiedzenia są, zatem okresami minimalnymi, a nie sztywnymi.

Inne poglądy

Należy jednak dodać, jak wskazuje dr E. Mazurczak-Jasińska (Rozwiązanie stosunku pracy z mianowania- C.H.Beck Monografie prawnicze 2010 r.), że możliwość stosowania przy ustalaniu terminu rozwiązania stosunku pracy urzędnika sc zasad określonych w art. 30 § 21 kp nie jest przez wszystkich ekspertów akceptowana (por. T. Liszcz, w: E. Jarzęcka-Siwik, M. Niezgódka-Medkova, W. Robaczyński, Komentarz, s. 251.). Uznają oni, że w przeciwieństwie do pracodawcy składającego wypowiedzenie, pracowników nie obowiązuje termin wypowiedzenia i rozwiązanie stosunku pracy po upływie okresu wypowiedzenia może nastąpić w dowolnym dniu miesiąca. Zastosowanie znajdą tutaj, na podstawie odesłania zawartego w art. 300 kodeksu pracy, przepisy kodeksu cywilnego regulujące zasady obliczania terminów (art. 112 i nast.).

Nie jest to jednak pogląd powszechny, a większość ekspertów (w tym m.in. cytowana E. Mazurczak-Jasińska czy Z. Góral „Komentarz do ustawy o służbie cywilnej" w Prawo urzędnicze pod red. K. Barana) przychyla się jednak do poglądu, że także w przypadku urzędnika sc składającego wypowiedzenie (rezygnacje) art.30 § 21 kp będzie miał zastosowanie.

Natychmiastowe odejście

Jeszcze więcej kontrowersji budzi pytanie czy urzędnik sc może rozwiązać swój stosunek pracy w trybie natychmiastowym. Pracownik zatrudniony na podstawie kodeksu pracy, czyli także pracownik służby cywilnej takie uprawnienie, na podstawie art. 55 kp posiada. Zgodnie z tym przepisem, może on rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe. A także w sytuacji, w której pracodawca ciężko naruszył wobec niego swoje podstawowe obowiązki. W takim przypadku przysługuje mu odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W przypadku rozwiązania umowy o pracę zawartej na czas określony odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego umowa miała trwać, nie więcej jednak niż za okres wypowiedzenia. Podobne uprawnienia ma także członek korpusu sc zatrudniony na podstawie powołania >patrz Rzeczpospolita radzi.

O tym trybie rozwiązania stosunku pracy dla urzędnika sc ustawa pragmatyczna jednak milczy. Czy zatem w razie zaistnienia określonych w cytowanych wyżej przepisach kodeksu pracy przesłanek urzędnik sc może odejść z urzędu z dnia na dzień?

Kwesta ta pozostaje dyskusyjna. Bo choć, w doktrynie dominuje pogląd, że zasady rozwiązywania stosunku pracy urzędników służby cywilnej uregulowane są w ustawie pragmatycznej wyczerpująco, pojawiają się także opinie, że stanowisko odmawiające pracownikowi mianowanemu prawa do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia może być oceniane, jako zbyt restrykcyjne. Szczególnie, jeśli weźmie się pod uwagę, jak istotne przyczyny wiąże kodeks pracy z powstaniem po stronie pracownika uprawnienia do złożenia oświadczenia woli w tym zakresie.

Zdając sobie sprawę, że kwestia ta budzić może wątpliwości pozostaje czekać na wypowiedź judykatury w tej sprawie.