Służba cywilna: Jak są obsadzane stanowiska urzędnicze? Kiedy nie ma konkursu?

Obowiązek udziału w procedurze naboru dotyczy zarówno osób, starających się o przyjęcie do korpusu członków służby cywilnej po raz pierwszy (bez względu na to czy na stałe czy tylko na umowę na zastępstwo) jak i tych, które kiedyś były już w tej służbie zatrudnione. Nieliczne okoliczności, w których pracodawca zwolniony jest z jej organizowania, wynikają z ustawy o służbie cywilnej (dalej usc) oraz ze stosowanego w sytuacjach w niej nieuregulowanych przepisów kodeksu pracy (kp).

Pierwsza praca absolwenta KSAP

Z udziału w rekrutacji (naboru) zwolnieni są m.in. Absolwenci Krajowej Szkoły Administracji Publicznej (KSAP) przyjmowani do swojej pierwszej pracy w służbie cywilnej. W takiej sytuacji korzystają oni ze specjalnej ścieżki zatrudnienia określonej w art. 39 usc. Zgodnie z tym przepisem Prezes Rady Ministrów wskazuje absolwentom kolejnych roczników KSAP pierwsze stanowiska pracy przedstawione przez szefa Służby Cywilnej. Swoje pierwsze stanowiska w sc zajmują oni, zatem bez konieczności wzięcia udziału w standardowym naborze. Kolejne już na ogólnych zasadach.

Byli żołnierze zatrudniani w MON

Uczestniczyć w naborze nie muszą też byli żołnierze zawodowi zwolnieni z zawodowej służby wojskowej (pełnionej na stanowisku służbowym w MON lub terenowym organie administracji rządowej podległym MON), wskutek wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej – zatrudniani w jednostce organizacyjnej, w której pełnili służbę na stanowisku pracy utworzonym w miejsce zlikwidowanego stanowiska służbowego lub stanowisku równorzędnym (art. 34 ust. 1 usc).

Przepis wymaga jednak, aby umowa o pracę na czas nieokreślony lub na czas określony, została zawarta z nimi w dniu następującym po dniu upływu okresu wypowiedzenia stosunku służbowego zawodowej służby wojskowej.

Ponowne obsadzenie stanowiska pracy

W celu obsadzenia wolnego stanowiska pracodawca nie musi przeprowadzać naboru także wtedy, gdy w ciągu trzech miesięcy od dnia nawiązania stosunku pracy z osobą wyłonioną w drodze naboru istnieje konieczność ponownego obsadzenia tego samego stanowiska pracy, opróżnionego np. w wyniku zdarzeń losowych albo przeniesienia pracownika sc do innego urzędu. W takiej sytuacji dyrektor generalny urzędu, wyłączając procedurę naboru, może zatrudnić na tym samym stanowisku kolejną osobę spośród najlepszych kandydatów wymienionych w protokole z naboru (art. 33 usc).

Pracownicy delegowani

Na podstawie art. 2 ust. 3 usc stanowiska urzędnicze mogą zajmować osoby oddelegowane na podstawie odrębnych przepisów do wykonywania zadań poza jednostką organizacyjną, w której są zatrudnione. Przepis ten daje, więc podstawę do czasowego obsadzenia stanowiska urzędniczego w służbie cywilnej z pominięciem procedury naboru.

Odrębnymi przepisami, które przewidują taką możliwość jest np. art. 106 § 1 i art.110 ustawy z 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1767 ze zm.). Zgodnie z tymi przepisami, prokurator generalny może delegować prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury m.in. do ministerstwa sprawiedliwości (a prokuratorowi mogą być powierzone obowiązki na stanowisku urzędniczym).

Podobne rozwiązanie występuje w art. 77§ 1 i art.78 ustawy z 27 lipca 2001 r. ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 23 ze zm.). Przy czym sędzia może być delegowany m.in. do ministerstwa sprawiedliwości i urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zagranicznych. I wówczas mogą być mu powierzane obowiązki na stanowiskach urzędniczych, z wyłączeniem stanowiska dyrektora generalnego urzędu.

Praca tymczasowa

Warto podkreślić, że takie tymczasowe zatrudnienie na mocy przepisów szczególnych w służbie cywilnej (oddelegowanie do zajmowania stanowisk urzędniczych, na co zezwala ustawa o służbie cywilnej) nie oznacza, że osoby delegowane stają się członkami służby cywilnej podlegającymi ustawie pragmatycznej tej służby. Zgodnie z art. 2 ust.1 usc do korpusu służby cywilnej należą, bowiem osoby zatrudnione na stanowiskach urzędniczych w określonych urzędach, a osoba delegowana – zatrudniona w swojej macierzystej jednostce – takich wymagań nie spełnia.

Ponadto, jak podkreśla prof. Jacek Jagielski (Ustawa o służbie cywilnej - Komentarz LexisNexis Warszawa 2010 r.) sens przyjętego rozwiązania sprowadza się nie tyle do rozszerzania korpusu sc o pracowników wykonujących funkcje na stanowiskach urzędniczych bez zatrudniania w danych urzędach, co do otwarcia możliwości powierzania piastowania stanowisk urzędniczych w określonych urzędach osobom niejako z zewnątrz, oddelegowanym do tych urzędów (i na stanowiska) ze względu na szczególne wiadomości i przygotowanie profesjonalne.

Ponowne zatrudnienia

Co do zasady, wcześniejsze zatrudnienie w służbie cywilnej, nawet w tym samym urzędzie nie zwalnia z konieczności udziału w procedurze naboru. Inaczej jest tylko w sytuacji, gdy pracodawca zamierza zatrudnić członka korpusu sc zwolnionego wcześniej na podstawie art. 53 § 1 i 2 kp, czyli z powodu trwającej dłużej niż zostało to określone w tym przepisie nieobecności np. z powodu choroby (patrz ramka). Pracodawca jest do tego zobowiązany (powinien zatrudnić takiego pracownika w miarę możliwości), jeśli ten w okresie 6 miesięcy od rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, z przyczyn wymienionych w art. 53 § 1 i 2 kp zgłosi swój powrót do pracy niezwłocznie po ustaniu tych przyczyn (art. 53§ 5 kp).

W takim przypadku, czyli w razie realizacji przez pracodawcę obowiązku, o którym mowa w art. 53 §5 kp, w myśl opinii Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (DP KPRM) z 2 grudnia 2011 r., (znak: DP.171-250(2)/11/JPJ) przepisy ustawy dotyczące naboru do korpusu służby cywilnej nie będą miały zastosowania. Podstawą takiego twierdzenia, zdaniem DP KPRM, jest uregulowanie zawarte w art. 9 ust. 1 usc oraz art. 5 kp. Ustawa o sc nie zawiera przepisów szczególnych normujących skutki zgłoszenia powrotu do pracy przez pracownika, z którym pracodawca rozwiązał stosunek pracy bez wypowiedzenia z przyczyn niezawinionych przez pracownika. Konsekwencją tego jest uznanie, że wyłączne zastosowanie będzie miał art. 53 § 5 kp. Przyjęcie odmiennego stanowiska skutkowałoby faktyczną niemożnością wypełnienia dyspozycji zawartej w art. 53 § 5 kp i byłoby sprzeczne z celem tego przepisu, tj. zapewnieniem pracownikowi, z którym pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn przez niego niezawinionych ponownego zatrudnienia (pod warunkiem istniejącej po stronie pracodawcy obiektywnie ocenianej możliwości zatrudnienia).

Upowszechnienie informacji o wolnym stanowisku pracy i przeprowadzenie naboru do korpusu służby cywilnej mogłoby, bowiem spowodować, że wyłoniona i zatrudniona zostanie inna osoba. Trzeba jednak zauważyć, że w wyroku Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2009 r. (I PK 120/09, OSNP 2011/11-12/155), przyjęto, że pracownik (samorządowy), który zgłosił swój powrót do pracy w trybie art. 53 § 5 kp już po ogłoszeniu otwartego i konkurencyjnego naboru na wolne stanowisko urzędnicze, może być ponownie zatrudniony tylko w ramach tej procedury.

Zamiast zewnętrznego – nabór wewnętrzny

Stanowiska w służbie cywilnej mogą być także obsadzane zamiast w drodze otwartego naboru zewnętrznego w drodze awansu wewnętrznego. Potwierdza to stanowisko Departamentu Służby Cywilnej w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (patrz dsc.kprm.gov.pl) zgodnie, z którym dyrektor generalny urzędu, korzystając z uprawnień wynikających z art. 26 ust. 1 usc, może poprzedzić otwarty i konkurencyjny nabór tzw. naborem wewnętrznym. Takie rozwiązanie nie pozostaje w sprzeczności ze wspomnianym przepisem art. 6 usc, ponieważ osoby pozostające w stosunku pracy w sc przystępujące do naboru wewnętrznego, przeszły już procedurę naboru do służby cywilnej zgodnie z zasadą otwartości i konkurencyjności naboru.

Podstawa prawna: Art.6, art.9, art.26 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2018 r. poz. 1559 ze zm.)

Czytaj też:

Urzędników mianowanych mniej a dyrektorów bez konkursów więcej, i to połowę

Służba cywilna: do obsadzenia stanowisk nie zawsze konieczny nabór

Służba cywilna: dyrektor nie z konkursu, ale z powołania

Kodeks pracy – wybrane przepisy

Art. 53 § 1. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:

1) jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

a) dłużej niż 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące – gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;

2) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione w pkt 1, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

§ 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia nie może nastąpić w razie nieobecności pracownika w pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem – w okresie pobierania z tego tytułu zasiłku, a w przypadku odosobnienia pracownika ze względu na chorobę zakaźną – w okresie pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku.

(...)

Czy „kontrolę" naboru przeprowadzi sąd pracy?

- Kandydat starający się o pracę w służbie cywilnej miał zastrzeżenia, co do przebiegu rekrutacji. Czy od wyników naboru może się odwołać? Do kogo powinien się zwrócić: do sądu pracy czy sądu administracyjnego?

Osoba biorąca udział w naborze na wolne stanowisko w służbie cywilnej, choć nie wynika to wprost z ustawy ma prawo „odwołać się" od niego do dyrektora generalnego urzędu. Nie jest to formalna procedura odwoławcza, bo takiej procedury ustawa nie przewiduje, dlatego Departament SC KPRM w swoich wyjaśnieniach nie używa terminu odwołanie, wskazując tylko, że kandydat niezadowolony z przebiegu lub wyników naboru może skierować wystąpienie do dyrektora generalnego urzędu, który jest odpowiedzialny za podejmowanie decyzji w zakresie przeprowadzania w tym urzędzie naboru do służby cywilnej.

Niezależnie od tego, jeżeli kandydat uważa, że w trakcie naboru zostały naruszone jego prawa, może dochodzić swoich roszczeń z tego tytułu na drodze sądowej.

Z art. 9 ust. 2 usc wynika, że spory o roszczenia dotyczące stosunku pracy w służbie cywilnej rozpatrywane są przez sądy pracy. Użycie przez ustawodawcę sformułowania „spory dotyczące stosunku pracy w służbie cywilnej" może budzić wątpliwości czy w zakresie tego pojęcia mieszczą się też stosunki poprzedzające nawiązanie stosunku pracy.

Jak uznał jednak WSA w Warszawie w uzasadnieniu postanowienia z 14 maja 2013 r. (IV SA/Wa 595/13) z kodeksu pracy wynika jednoznacznie, że zagadnienie nawiązania stosunku pracy mieści się w pojęciu spraw związanych ze stosunkiem pracy (>patrz dział Drugi Kodeksu pracy), natomiast nabór na stanowisko w służbie cywilnej stanowi swoisty element nawiązywania stosunku pracy.

Potwierdzają to wyjaśnienia zawarte w „Poradniku dotyczącym przeprowadzania naboru do służby cywilnej" przygotowanym w KPRM we współpracy z dr Marcinem Mazurykiem, Piotrem Zuzankiewiczem oraz Departamentem Służby Cywilnej KPRM, zgodnie, z którymi przyjęcie że sprawy dotyczące naboru w służbie cywilnej są sprawami ze stosunku pracy, a nie sprawami administracyjnymi oznacza, że do naboru w służbie cywilnej prowadzonego w danym urzędzie administracji rządowej przez dyrektora generalnego tego urzędu (kierownika urzędu wykonującego zadania dyrektora generalnego urzędu), działającego za pracodawcę, nie stosuje się przepisów kodeksu postępowania administracyjnego (kpa). A zatem rozstrzygnięcie komisji (zespołu) przeprowadzającej nabór nie następuje w formie decyzji administracyjnej, ani w formie innego aktu lub czynności z zakresu administracji publicznej.