Błąd w przetargu na odbiór śmieci może kosztować

Zgodnie z przepisami ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tj. DzU z 2012 r., poz. 391 ze zm., dalej ustawa o czystości) wójt, burmistrz, prezydent miasta jest obowiązany zorganizować przetarg na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości (art. 6d ust. 1).

Natomiast z art. 6e ustawy o czystości wynika, że spółki z udziałem gminy mogą odbierać odpady od właścicieli nieruchomości, na zlecenie gminy, w przypadku gdy zostały wybrane w przetargu. Co do zasady przetargi na odbiór odpadów od właścicieli nieruchomości powinny zostać rozstrzygnięte do 1 lipca 2013 r. Z tym bowiem dniem „ruszył" system gospodarowania odpadami komunalnymi, zakładający, że śmieci od mieszkańców odbierają gminy, w zamian za opłatę.

– Na samorządy, które nie wykonały obowiązku ustawowego i nie ogłosiły przetargu, może zostać nałożona jednorazowa kara finansowa – mówi Andrzej Jagusiewicz, główny inspektor ochrony środowiska.

Rozwiązanie takie przewidziano w ustawie o czystości. Zgodnie z jej art. 9z ust. 4 gmina, która nie wykonuje obowiązku zorganizowania przetargu na odbiór odpadów komunalnych, podlega karze od 10 tys. zł do 50 tys. zł. Wymierza ją wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

In-house niedopuszczalny

Przepisy, co do zasady, zezwalają gminom udzielać zamówień publicznych na realizację ich zadań własnych podmiotom zależnym (spółkom komunalnym, jednostkom organizacyjnym) bez stosowania procedur określonych w ustawie z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tj. DzU z 2010 r. nr 113, poz. 795 ze zm. dalej p.z.p.).

Jednak, jak wyjaśnia Alicja Juszczyk w komentarzu do ustawy o czystości (www.lexis.pl), zapis art. 6e tej ustawy powoduje, że udzielenie takiego zamówienia in-house w przypadku odbierania odpadów komunalnych nie jest możliwe. – Art. 6e ustawy o czystości nakłada obowiązek organizacji przetargu na wyłonienie podmiotu świadczącego ten rodzaj usługi publicznej. Tym samym gmina zobowiązana jest przeprowadzić postępowanie na udzielenie zamówienia publicznego w zakresie świadczenia usługi odbioru odpadów na podstawie ustawy p.z.p.– podkreśla Alicja Juszczyk.

Z wolnej ręki

– Z przepisów ustawy jednoznacznie i w sposób niebudzący wątpliwości wynika, że odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości może być przez gminę zlecone spółce z udziałem gminy, ale nie bezprzetargowo, lecz tylko wtedy, gdy spółka ta została wybrana w przetargu – wyjaśnia Piotr Woźniak, wiceminister środowiska. – Przepisy te należy potraktować jako szczególne w stosunku do ustawy p.z.p. (mają zastosowanie w sprawach nieuregulowanych w ustawie) oraz ustawy o gospodarce komunalnej (dopuszczającej realizowanie zadań własnych przez samorządowe jednostki budżetowe) – dodaje.

Jak podkreśla, ustawa, wymagając przeprowadzenia przetargu i określając sankcje za jego nieprzeprowadzenie, nie dopuszcza praktycznie innego sposobu wyłonienia wykonawcy tej usługi.

– Tryb bezprzetargowy (zamówienie z wolnej ręki) jest dopuszczony tylko w jednym „awaryjnym" przypadku, gdy na skutek rozwiązania umowy na odbieranie odpadów komunalnych konieczne jest zapewnienie odbierania odpadów do czasu rozstrzygnięcia przetargu – wyjaśnia Piotr Woźniak.

Dyscyplina obowiązuje

Zgodnie z przepisami ustawy z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tj. DzU z 2013 r., poz. 168 ze zm.; dalej ustawa o dyscyplinie) karalne jest udzielenie zamówienia publicznego wykonawcy, który nie został wybrany w trybie określonym przepisami o zamówieniach publicznych.

Odpowiedzialność ta dochodzona jest od kierownika jednostki organizacyjnej zobowiązanej do stosowania p.z.p. W przypadku gmin będzie to zatem jej wójt (burmistrz, prezydent miasta).

– Pamiętać należy, że do orzeczenia odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych konieczne jest udowodnienie winy obwinionemu – podkreśla Ryszard Paweł Krawczyk, przewodniczący Krajowej Rady Regionalnych Izb Obrachunkowych.

Karami za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w tym również za niestosowanie się do zasad udzielania zamówień publicznych, są: upomnienie, nagana, a nawet zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi.

Jak wynika z art. 31 ust. 1 ustawy o dyscyplinie, obwinionemu może zostać także wymierzona kara pieniężna w wysokości od jednej czwartej do trzykrotności miesięcznego wynagrodzenia osoby odpowiedzialnej za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, obliczonego jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego, należnego w roku, w którym doszło do naruszenia.

Karę zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi wymierza się na okres od roku do pięciu lat.

Jej wymierzenie wójtowi (burmistrzowi czy prezydentowi miasta) ma jednak znaczenie praktycznie symboliczne. Jak bowiem wynika z art. 32 ust. 5 ustawy o dyscyplinie, ukaranie karą zakazu pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi nie ogranicza prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego) na wójta, burmistrza i prezydenta miasta. W praktyce więc jej orzeczenie ani nie pozbawi gminnego włodarza stanowiska, ani nie zablokuje mu drogi ubiegania się o reelekcję w kolejnych wyborach samorządowych.

Decyzja bez rygoru

To niejedyne sankcje, jakie mogą zostać nałożone na samorządy, które nie wykonują obowiązku ustawowego i przetargów na odbiór odpadów nie ogłaszają.