Adwokat działający w Holandii o wymiarze sprawiedliwości za granicą

Polskie sądy są od 30 lat reformowane. Czy Holandia też cierpi na tę chorobę?

Nie. Jedyna ze zmian w organizacji sądów, która odcisnęła piętno na mojej praktyce, czyli była odczuwalna, to cyfryzacja procesu sądowego. Projekt ten kosztował bardzo dużo i niestety się nie powiódł. Oczywiście sądownictwo w Holandii po II wojnie światowej ulegało zmianie, ale zmiany wprowadzane są stopniowo. Jedną z nich było np. wprowadzenie jednolitego regulaminu sądowego we wszystkich sądach rejonowych i kantonalnych, co ułatwiło pracę adwokatom.

Czytaj także: Reforma sądownictwa: nieprzemyślane zmiany grożą chaosem

Przejdźmy do sądowej prozy. Doręczanie pozwu w Polsce polega na tym, że pozew wysyła się do sądu a kancelaria sądu doręcza go pozwanemu, zwykle pocztą i często nie trafia do rąk. Jak jest w Holandii?

System holenderski eliminuje sąd w tej fazie. W postępowaniu cywilnym obowiązkiem strony jest zawiadomić drugą stronę o toczącym się postępowaniu, w związku z tym pozew przekazujemy do komornika sądowego, który osobiście zajmuje się jego doręczeniem. Jeśli pozwany nie jest obecny w miejscu zamieszkania, pozew zostaje doręczony przez zdeponowanie w jego skrzynce pocztowej. W pozwie wskazana jest data pierwszego posiedzenia, ponieważ sądy posiadają stałe daty wokand.

Jak przebiega rozprawa?

Postępowanie w Holandii w dużej mierze jest uregulowane regulaminem danego rodzaju sądów. W pozwie wyznaczamy termin stawienia się w stałym dniu wokandy. Do godziny 10 w środę (jeśli mówimy o sprawach przed sądami okręgowymi) strona przeciwna (adwokat) musi się stawić za pośrednictwem elektronicznej wokandy, wysyłając zgłoszenie. Strona (adwokat) może również zgłosić się osobiście, co nie jest jednak praktykowane w sądach okręgowych. W sądach kantonalnych reprezentacja adwokata nie jest wymagana (są to sprawy o wartości przedmiotu sporu do 25 tys. euro). Sąd podejmuje, zależnie od tego, czy strona przeciwna zgłosiła się czy nie, decyzję o dalszym losie postępowania, tj. wyznacza termin na złożenie odpowiedzi na pozew lub stwierdza, że strona nie stawiła się i wyznacza termin na wydanie wyroku zaocznego.

Nie ma dalszych odroczeń?

Regulamin stwierdza jasno, w jakich przypadkach możliwe jest dalsze odroczenie. Co do zasady potrzebna jest współpraca stron (adwokatów) aby uzyskać następne odroczenie. Do tego regulamin przewiduje, że w przypadkach nagłych strona może odroczyć postępowanie, ale musi to uzasadnić i w odpowiednim terminie przed datą posiedzenia. System jest o tyle dyscyplinujący, że do wydania postanowienia przez sąd nie wiemy, czy zaakceptuje usprawiedliwienie strony. Zatem adwokat zastanowi się bardzo dobrze zanim wystąpi z jednostronnym wnioskiem o odroczenie, kiedy wykorzystał już wcześniejszą możliwość odroczenia.

Czy sędziowie holenderscy są przygotowani do spraw?

W mojej karierze nie zdarzyło mi się jeszcze, aby sąd nie był przygotowany. Sędziowie znają dobrze fakty i zadają merytoryczne pytania. Na takim posiedzeniu sąd wskazuje kwestie dowodowe, a potem postanawia czy jest gotowy wydać wyrok, czy też obarczy którąś ze stron obowiązkiem dowodowym. Jeśli chodzi o „reżyserię" postępowania sądy czuwają nad ekonomia procesową, a w związku z tym świadków przesłuchuje się zwykle w tym samym dniu w miarę możliwości.

A jak przebiega sama rozprawa?

Jako adwokaci, musimy zachować pewne konwenanse, tj. odnosić się do sądu z szacunkiem i mamy wpisane w nasze zasady etyki zawodowej, że prowadząc sprawę i wypowiadając się w sądzie musimy robić to na stojąco, ale od samego wejścia sąd prosi strony, aby zasiąść i zezwala na to, aby procedować w pozycji siedzącej. Sąd przedstawia się, identyfikuje wszystkie strony i tłumaczy co jest przedmiotem posiedzenia, następnie przechodzi do zadawania pytań.

Jest przyjazny stronom?

Czas na wokandzie jest ograniczony. Jeżeli więc przewidujemy, że potrzebujemy więcej czasu, należy w odpowiednim momencie zwrócić się do sądu przez system elektronicznej wokandy o przyznanie więcej czasu na prezentację stanowisk. W przypadku, gdy strony nie są w stanie przedstawić swego stanowiska w przeznaczonym na to czasie, sąd albo wydłuża posiedzenia, albo zawiesza posiedzenie i zwołuje je na nowo. Jeśli chodzi o samo zachowanie i atmosferę w czasie posiedzenia, to sąd co do zasady skraca dystans, nie musimy stawać na baczność i recytować magicznych formuł. Sąd próbuje stworzyć przyjazne warunki, zwłaszcza dla stron, bo samo posiedzenie w sądzie i tak jest już wystarczająco stresującym wydarzeniem.

Jacy są holenderscy sędziowie?

Holenderskie sądownictwo opiera się na zawodowych sędziach, którzy po długiej aplikacji są solidnie przygotowani do pełnienia funkcji. W sądach okręgowych, czy apelacyjnych zasiadają profesjonalni sędziowie i zależnie od powagi sprawy, sprawy rozpatrywane są w składzie jednoosobowym lub kilkuosobowym.

Jak długo trwa proces?

Standardowe procesy dotyczące np. zapłaty, toczą się krócej niż rok. W bardzo skomplikowanych sprawach, w przypadku dużej liczby stron i faktów, proces w pierwszej instancji może trwać dłużej, ale w mojej praktyce postępowania w pierwszej instancji toczą się zazwyczaj od pół do półtora roku.

A jakie są koszty procesu?

Koszty zależne są od tego czy je prowadzi osoba fizyczna czy przedsiębiorstwo i od możliwości finansowych stron. Wpis sądowy w sądzie okręgowym dla przedsiębiorstw wynosi 1992 euro w sprawach o wartości sporu nie większej niż 100 tys. euro, a 4030 euro w sprawach o wartości większej, a w sądzie kantonalnym od 121 euro w sprawach o wartości przedmiotu sporu nieokreślonej lub mniejszej niż 500 euro, 486 euro dla spraw od 500 do 12.5 tys. euro oraz 972 euro dla spraw o wartości sporu powyżej 12,5 tys. euro.

Ile kosztuje adwokat?