Tomasz Pietryga: Potykając się o ideologię

O prawach zwierząt i konieczności ich ochrony mówił dość wyraźnie już John Locke w XVII wieku. Jego filozofia stała się zresztą podstawą do wprowadzania specjalnych praw przez brytyjski parlament wiek później. Za okrutne traktowanie zwierząt groziła wtedy kara do trzech lat więzienia. Podobne prawa, oparte na podstawach moralnych, w tym samym czasie obowiązywały w USA i pozwalały karać poganiaczy bydła. Uformowało się też bardzo bogate orzecznictwo. W Polsce podobne prawa wprowadzono w międzywojniu. Jeszcze wyraźniej podmiotowość moralną zwierząt zaznaczał Jeremy Bentham. Filozof ten kryterium utylitaryzmu uczynił podstawą odróżniania dobra od zła.

Oczywiście otwarte dyskusje powinny się toczyć w najtrudniejszych sprawach. Mam jednak wrażenie, że doszliśmy do momentu cywilizacyjnego, w którym pewne podejście do braci mniejszych jest oczywiste i nie podlega żadnym sporom. Definiowanie tych bezdyskusyjnie słusznych odruchów czy postaw jako ideologii jest szkodliwe, tym bardziej gdy tak podchodzą do tego ludzie odpowiedzialni za polskie szkoły. Dużo jest w ideologiach pokus, również w lewicowych, o których wspominają, kwestie praw zwierząt jednak należy z tego wyłączyć. Harwardzka filozof Christine Korsgaard o relacjach człowiek–zwierzę (dość wnikliwie analizuje jej poglądy m.in. prof. Tomasz Pietrzykowski) mówi tak: „Empatia pozwala człowiekowi dostrzec, że zwierzęta – niezależnie od różnic (...) – podobnie jak on dążą do nich poprzez świadomie przeżywane pragnienia i obawy, przyjemności, cierpienia i emocje.

Rozum pozwala natomiast człowiekowi na wyprowadzenie wynikających z tego konsekwencji moralnych (w tym obowiązków wynikających z tej przewagi). Niezdolność do ich dostrzeżenia świadczy o niedostatku właśnie tej rozumności (...)".

Coraz lepiej rozumieją to podejście sądy, podchodząc do przepisów chroniących zwierzęta w stanowczy, niezmącony ideologią sposób.

Zapraszam do lektury najnowszego dodatku "Sądy i prokuratura".