Maciej Rybiński: Michnik gra na trąbie, choć nie umie

W minionym tygodniu spotkały mnie dwa miłe wyróżnienia. Miesięcznik „Gentleman” wpisał mnie na listę 100 najbardziej wpływowych dżentelmenów w Polsce, przyznając tytuł najdowcipniejszego komentatora współczesności, a Adam Michnik w „Gazecie Wyborczej” umieścił mnie w spisie swoich typów. Znowu znalazłem się w sytuacji, jak wiele lat temu w Bonn, kiedy na jakimś przyjęciu, w toalecie urzędu kanclerskiego powiedziałem do Klausa Kinkela:

– Przed chwilą ściskałem dłoń kanclerza, teraz sikam obok ministra spraw zagranicznych. Sam nie wiem, którą okoliczność cenić bardziej.

Dziś skłaniam się ku laniu, toteż wydaje mi się, że zaszczytniejsze i bardziej pochlebne od tytułu wpływowego dżentelmena jest osadzenie mnie przez Michnika w gronie jego osobistych wrogów. Pod warunkiem że Michnik nadal nie będzie miał realnej możliwości osadzenia nas gdzie indziej.

W ankiecie, jaką wypełniałem dla „Gentlemana”, podałem moją ulubioną definicję dżentelmena. Jest to facet, który potrafi grać na trąbie, ale nie gra.

W świetle tej definicji Adam Michnik nie jest dżentelmenem ani od przodu, ani od tyłu. Gra na trąbie, choć nie umie. Aby naśladować Kisiela, trzeba mieć choć szczątkowe poczucie humoru. W odniesieniu do własnej osoby jest to poczucie śmieszności. Taki zdrowy rodzaj autorefleksji.

Niestety, ideolodzy, dogmatycy, kaznodzieje uliczni i guru sekt są zawsze, nieodmiennie śmiertelnie poważni. Wszystkie próby naśladowania żartów ludzi wolnych i umysłowo niezależnych, obciążone i ograniczone doraźnym celem propagandowym, kończą się żałośnie. Tak i w tym przypadku, gdy nieudolne naśladowanie sporządzonej w stanie wojennym przez Kisiela listy partyjnych propagandzistów na usługach Jaruzelskiego i Kiszczaka (bądź co bądź ludzi honoru) doprowadziło Michnika do umieszczenia obok siebie Marka Barańskiego i Ryszarda Bugaja. Chociażby.

A przecież dla zachowania choćby pozorów obiektywizmu Adam Michnik mógłby dodać do tej listy kogoś ze swego otoczenia. Choćby Lesława Maleszkę – „Ketmana”, do ubiegłego tygodnia redaktora tekstów publicystycznych w „Gazecie Wyborczej”. Jak się na liście pomyślanej jako spis szumowin umieszcza Bronisława Wildsteina, to dla Maleszki też powinno się znaleźć miejsce.

W ogóle Nadredaktor mógłby na chwilę zleźć z cokołu, napić się wyjątkowo zimnej wody i popatrzeć, jakie to też typy wyhodował na własnym łonie. W tym samym numerze „Gazety Wyborczej” ukazały się obszerne analizy psychologiczno-polityczne autorów najgłośniejszej dziś książki historycznej Sławomira Cenckiewicza i Piotra Gontarczyka.

Autorami sylwetki Gontarczyka są Wojciech Czuchnowski i Adam Leszczyński. Oto fragment, ciurkiem jak leci. „W rodzinnym Żyrardowie, gdzie pod koniec lat 80. kończył liceum, Gontarczyk nie został zapamiętany z aktywności społecznej czy politycznej. Dopiero podczas studiów na Wydziale Nauk Politycznych UW wstąpił do korporacji akademickiej Res Publica.

I to właśnie ruch korporancki – według samego Gontarczyka – jest formacją, która najmocniej ukształtowała jego światopogląd. W 1938 r. Związek Polskich Korporacji Akademickich uchwalił rezolucję, w której czytamy m.in „Ustawodawstwo polskie winno pozbawić Żydów wszelkich praw politycznych. Podobnie ustawowo musi być odjęta żydostwu możność oddziaływania na dusze społeczeństwa polskiego, tak w dziedzinie prasy, radia i teatru, jak i nauczania”„.

I wszystko jasne. Pogromca „Bolka”, lustrator zawołany uchylał się od pracy społeczno-politycznej w końcu lat 80., ale w 1938 był już walczącym antysemitą. Szkoda, z punktu widzenia „Gazety”, że Lech Wałęsa nie jest z pochodzenia Żydem. Dopiero wtedy można by przenieść całą dyskusję o faktach i dokumentach na właściwy i pewny grunt.

Współautor tego tekstu Wojciech Czuchnowski jest wybitnym specjalistą od moralnie słusznych manipulacji. Dwa lata temu, kiedy redakcja krakowskiego „Dziennika Polskiego” jako pierwsza w Polsce przeprowadziła lustrację swoich dziennikarzy, Czuchnowski oburzył się, przypominając, że zarząd Jagiellonii, wydawcy dziennika, składa się z dziennikarzy aktywnych w PRL, zaś wiceprezes Tomasz Domalewski był członkiem PZPR. Kiedy okazało się, że Domalewski nigdy w partii nie był, Czuchnowski tłumaczył, że taką wiadomość powziął od anonimowego informatora. Ładne, co?

Roman Daszczyński z kolei zajął się duchową sylwetką Sławomira Cenckiewicza. Składają się na nią dwa najważniejsze elementy. Po pierwsze – tradycyjnie katolickie przekonania religijne, co naturalnie musi Cenckiewicza całkowicie dezawuować jako historyka, a po drugie – sprawy rodzinne. Dziadek Cenckiewicza był ubekiem i denuncjatorem, czego jego wnuk, mając takie możliwości, nie ukrył. Nie powyrywał kartek, nie zniszczył dokumentów. Ujawnił. Jest oczywiste, że człowiek o tak zbrodniczym charakterze nie cofnie się przed niczym.

Swoją drogą, o ile pamiętam, już nie tylko analizowanie, ale nawet wspominanie o parantelach rodzinnych rozmaitych osobistości, niezamieszanych w popieranie lustracji i badanie dokumentów IPN, na czele z Adamem Michnikiem, jest podłością i rynsztokiem. Ale „Gazeta” nie z takimi sprzecznościami sobie radziła.

Co łączy Cenckiewicza i Gontarczyka? Przeświadczenie, że rewolucja francuska była dziełem masonerii. Tu akurat obaj historycy się mylą, chyba że masoni też mieli dość płacenia ceł za wino na rogatkach Paryża. W Paryżu wino było trzykrotnie droższe niż za murami. Rewolucja wybuchła naprawdę 11 lipca 1789 roku, kiedy dwaj łotrzykowie,Monnier i Darbon spalili rogatkę celną w okolicach Rue St. Lazare.

Cło na wina, a nie ideały oświecenia były powodem powstania. Przez dwa lata rocznicę rewolucji obchodzono 11 lipca, dopiero potem Zgromadzenie Narodowe uznało, że to nie wypada i przeniosło święto na 14 lipca, dzień zburzenia Bastylii.

Parę lat temu, kiedy występowałem w kabarecie Pod Egidą u Janka Pietrzaka, przez kilka przedstawień zbierałem spory aplauz za dowcip tej treści: „Buchalter z Wieliczki po powrocie do domu zastał żonę w łóżku z kochankiem. „Gazeta Wyborcza” potępiła męża za dziką lustrację”.