Rzecznik składa kasację w sprawie obywatela, którego prawo do obrony zostało naruszone przez Sąd

Jak informuje RPO, sąd odwoławczy bezpodstawnie przyjął bowiem, że był on prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy – a wtedy można ją prowadzić po nieobecność podsądnego.

Pan Stanisław został obwiniony o utrudnianie ruchu pieszych na drodze publicznej. W 2015 r. zaparkował bowiem samochód na chodniku na wysokości przejścia dla pieszych. To wykroczenie z art. 90 Kodeksu wykroczeń w związku z art. 47 ust. 2 i art. 49 ust. 1 pkt 2 Prawa o ruchu drogowym. Z kolei w 2104 r. wjechał także wzdłuż przejścia dla pieszych na chodnik, co było wykroczeniem z art. 97 k.w. w związku z art. 26 ust. 3 pkt 3 Prawa o ruchu drogowym.

Czytaj także: Jacek Trela: Prawo do obrony to prawo do adwokata

W sierpniu 2016 r. Sąd Rejonowy wyrokiem zaocznym uznał obwinionego za winnego obu czynów. Wymierzył mu za nie łącznie karę 500 zł grzywny.

Wyrok zaskarżył obwiniony. W styczniu 2017 r. Sąd Okręgowy zmienił wyrok. Umorzył postępowanie o wykroczenie z 2014 r. W pozostałym zakresie wyrok utrzymał.

RPO zarzuca temu wyrokowi rżące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego - art. 106 § 3 k.p.w. w związku z art. 4 k.p.w Polegało to na przeprowadzeniu rozprawy apelacyjnej pod nieobecność obwinionego, w następstwie bezpodstawnego przyjęcia przez sąd, że został on prawidłowo powiadomiony o terminie rozprawy. A to naruszyło jego prawo do obrony.

RPO przedstawił następującą argumentację:

Obwiniony mieszka w miejscowości T. W postępowaniu podał jednak inny adres korespondencyjny w M. i pod tym adresem kierowano do niego korespondencję w postępowaniu sądu I instancji, ze wszystkimi skutkami procesowymi prawidłowego doręczenia. Obwiniony podał również jako adres do doręczeń skrytkę pocztową w R., dokąd Sąd Rejonowy też kierował do niego korespondencję.

Po wniesieniu apelacji obwiniony ponownie wskazał jako adres do doręczeń skrytkę pocztową w M. Wezwanie na rozprawę apelacyjną, wyznaczoną na 29 listopada 2016 r., skierowano pod ten adres. Wróciło z adnotacją: „Przesyłka nadana niezgodnie z k.p.k. Przesyłka nie może być adresowana na skrytkę". Wezwanie skierowano również pod adres zamieszkania – te zwrócono jako „nie podjęte w terminie".

Na rozprawie apelacyjnej Sąd Okręgowy stwierdził zwrot wezwania wysłanego pod adresem dla doręczeń. Sąd nie wskazał, czy było to doręczenie prawidłowe. A zwrot tej korespondencji nastąpił, zgodnie z adnotacją na zwrotce, z przyczyn proceduralnych, a nie wskutek niepodjęcia korespondencji przez obwinionego. Natomiast zwrot wezwania skierowanego pod adresem zamieszkania wpłynął do sądu już po terminie rozprawy.

W związku z tym zachodzi poważana wątpliwość co do prawidłowości wezwania obwinionego na termin rozprawy apelacyjnej.

Mimo to sąd odwoławczy postanowił - uznając obecność obwinionego na rozprawie za konieczną - zarządzić zatrzymanie obwinionego w celu przymusowego doprowadzenia go przez policję na termin rozprawy odwoławczej. Uznał, że obwiniony uniemożliwia skuteczne doręczenie mu wezwania na rozprawę i nie wykonał obowiązku wskazania adresu dla doręczeń, związanego z miejscem pobytu, a nie adresu skrytki pocztowej.

W celu doprowadzenia obwinionego rozprawę odroczono na 10 stycznia 2017 r. W aktach sprawy nie ma dowodu doręczenia zawiadomienia obwinionego o tym terminie. W aktach jest zaś zwrotka, na której jako adresat przesyłki wskazano adres w T. - a więc nie adres podany przez obwinionego. Nakaz zatrzymania i przymusowego doprowadzenia nie został przez policję wykonany.

9 stycznia 2017 r. pan Stanisław mailem powiadomił sąd, że dopiero w tym dniu uzyskał informację o wyznaczonej na 10 stycznia rozprawie. Wskazał, że nie może się stawić z powodu choroby. Dołączając zwolnienie lekarskie, wniósł o odroczenie rozprawy. Dodał, że nie dostał żadnego zawiadomienia o wyznaczonym terminie rozprawy.

Mimo to Sąd Okręgowy na rozprawie 10 stycznia 2017 r. w sposób nieuzasadniony uznał, że obwinionego prawidłowo zawiadomiono o terminie. Zdaniem sądu wynika to z jego maila z 9 stycznia. Sąd odstąpił od zatrzymania obwinionego. Nie uwzględnił jednak wniosku obwinionego o odroczenie rozprawy i wydał wyrok.

W ocenie RPO wyrok ten rażąco naruszył prawo procesowe, czego skutkiem było pozbawienie obwinionego jego prawa do obrony.

Jak bowiem podnosi się w orzecznictwie Sądu Najwyższego: „Prawo do obrony w postępowaniu odwoławczym realizuje się przede wszystkim w możliwości uczestniczenia oskarżonego lub obwinionego w rozprawie apelacyjnej. Możliwość taką w postępowaniu w sprawie o wykroczenie gwarantuje treść przepisu art. 106 k.p.s.w., który w § 1 statuuje prawo stron do uczestniczenia w rozprawie apelacyjnej, zaś w § 3 wskazuje, iż rozpoznanie sprawy w przypadku niestawiennictwa stron jest możliwe wyłącznie w sytuacji prawidłowego zawiadomienia ich o terminie rozprawy apelacyjnej".