Referendum ważne, a wiążące to dwie różne instytucje prawne. Referendum ważne to takie, w którym nie doszło do naruszenia prawa, które by negatywnie oddziaływało na prawidłowość przeprowadzenia czynności referendalnych i ustalenie wyników referendum. Oznacza to, że czynności wykonane były zgodnie z prawem i jako takie odzwierciedlają wolę obywateli biorących udział w ich wykonywaniu. Natomiast referendum jest wiążące, gdy spełniony jest wymóg frekwencji. Wówczas wynika z tego obowiązek wykonalności treści podjętej w referendum. Czyli, jeżeli suweren wziął udział w referendum na poziomie ponad 50% osób uprawnionych do głosowania to wynik jest wiążący dla sejmu i innych organów władzy publicznej.
Co w praktyce oznacza, że referendum jest wiążące?
Wiążący charakter referendum oznacza, że organy władzy publicznej są prawnie zobowiązane wykonać wolę suwerena. W praktyce wynikają z tego daleko idące problemy. Co to oznacza, że wola narodu wyrażona w referendum ma być wykonana? W przypadku zagadnień wymagających zmiany w prawie jest jasne, że rada ministrów jest zobowiązana wnieść do sejmu projekty odpowiednich ustaw. Przy tym może budzić wątpliwości, czy w danym przypadku rząd faktycznie w pełni i dokładnie realizuje wolę narodu czy też niby działa na rzecz wykonania woli narodu, ale nie w pełni czy opacznie. Ale sama procedura działania rady ministrów jest prawnie określona i nie budzi wątpliwości. Natomiast nie ma mechanizmu prawnego, który mógłby zobowiązać posłów do podjęcia ustawy o danej treści. Jest tak dlatego, że mandat poselski jest mandatem przedstawicielskim, jest mandatem wolnym, a nie imperatywnym. W art. 104 Konstytucji kwestię tę przesądzono jasno: posłowie są przedstawicielami narodu i nie wiążą ich instrukcje wyborców. Konstytucyjne niezwiązanie posłów instrukcjami wyborców obejmuje instrukcje wydane w każdej formie, tj. również w trybie referendum. Na poziomie konstytucji, poseł sam, autonomicznie, podejmuje decyzje na temat tego jak zagłosuje, czy w ogóle nie weźmie udziału w głosowaniu. Nie ma żadnej procedury, w ramach której można byłoby zmusić posła do głosowania w konkretny sposób, jeśli taka jest jego wola. Innymi słowy, naród rozstrzyga w drodze referendum, ale następnie o tym, co przesądził naród decydują posłowie w parlamencie. Na poziomie formalno-prawnym nie muszą to być głosowania materialnie zbieżne.
Jak długo wyniki referendum są wiążące?
W art. 67 ustawy o referendum przesądzono jedynie, że czynności mające na celu wykonanie decyzji referendalnej mają być podjęte przez właściwe organy władzy publicznej w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego o ważności referendum. Natomiast prawo pisane nie przesądza ani tego, w jakim terminie decyzje referendalne mają być wykonane ani tego, jak długo są wiążące. Te kwestie leżą w zakresie kultury politycznej uczestników stosunków politycznych. Z punktu widzenia prawomocności systemu politycznego można powiedzieć, że momentem, który uprawniałby do podjęcia innej decyzji są kolejne wybory parlamentarne, które wyłonią konkretną większość parlamentarną, która w okresie kampanii wyborczej podnosiła tą sprawę, o którą pytano w referendum i była do niej ustosunkowana odmiennie. Możemy wnioskować, że przez wybór tej większości parlamentarnej suweren dał zgodę na wykonanie tych czynności. Czyli w stanie faktycznym, poprzez decyzję wyborczą, naród odstąpił od swego poglądu wyrażonego w przeszłości w referendum. Cezurą czasową są więc kolejne wybory parlamentarne, w których dana kwestia była głoszona, była istotnie przedstawiona i ta formacja, która tą kwestie głosiła uzyskała na tyle istotną większość w parlamencie, że ma mandat, który może realizować.
