NIK: Brakuje miejsc opieki dla umierających

Pacjenci oddziałów paliatywnych i hospicyjnych na Dolnym Śląsku mają zapewnioną właściwą opiekę medyczną i psychologiczną. Jest liczna i dobrze wykwalifikowana kadra, odpowiednie wyposażenie w sprzęt i urządzenia medyczne, dobre warunki lokalowe: obiekty są w należytym stanie technicznym, estetyczne i przystosowane do potrzeb osób niepełnosprawnych.

Tyle tylko, że niemal połowa chorych w stanie terminalnym nie ma szansy na taką opiekę, gdyż brakuje dla nich miejsc. Takie są wnioski płyną z raportu Najwyższej Izby Kontroli, która skontrolowała dolnośląskie placówki lecznicze z oddziałami opieki paliatywnej i hospicyjnej.

W połowie roku 2014 r. w skontrolowanych placówkach na Dolnym Śląsku na opiekę paliatywną i hospicyjną oczekiwało 767 pacjentów. W najgorszej sytuacji są pacjenci potrzebujący opieki stacjonarnej, ponieważ odpowiednich placówek jest za mało i są nierównomiernie rozmieszczone.

157 km do hospicjum dla dzieci

Głównym problemem w dostępie do odpowiedniej opieki dla osób terminalnie i przewlekle chorych na Dolnym Śląsku jest brak rozpoznania rzeczywistych potrzeb w zakresie opieki paliatywnej i hospicyjnej.

Na terenie Dolnego Śląska jest 28 placówek leczniczych z oddziałami opieki paliatywnej i hospicyjnej (NIK skontrolowała osiem z nich). W siedmiu spośród 26 powiatów ziemskich w latach 2012 - 2014 nie funkcjonowała żadna forma opieki paliatywnej i hospicyjnej, w 15 nie było hospicjów stacjonarnych, a w 13 nie było poradni medycyny paliatywnej. W efekcie w tych powiatach pacjenci z ciężką chorobą nowotworową w stadium terminalnym mieli utrudniony dostęp do opieki ponieważ aby z niej skorzystać musieli przebyć niekiedy pond 50 km, jak np. mieszkańcy powiatu górowskiego 53 km i powiatu zgorzeleckiego 52 km.

Mieszkańcy 19 powiatów musieli z kolei jechać nawet 157 km, aby skorzystać z placówki z opieką paliatywną i hospicyjną w warunkach hospicjum domowego dla dzieci. NIK przypomina, że Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, aby pacjent miał do takiej placówki nie dalej niż 30 km. W praktyce na Dolnym Śląsku oznacza to konieczność zorganizowania placówki w każdym powiecie.

Tu puste łóżka, tam kolejki chorych

Kolejną barierą ograniczającą dostępność do świadczeń jest zbyt mała liczba łóżek w szpitalnych oddziałach medycyny paliatywnej i hospicjach stacjonarnych. W 2014 roku NFZ zakontraktował w skontrolowanych placówkach średnio tylko 124 łóżka tego typu, co zabezpieczyło zaledwie 60 proc. potrzeb.

Najwięcej łóżek opieki paliatywnej i hospicyjnej brakuje na terenie Wrocławia. W ponad 630-tysięcznym mieście opieka stacjonarna dysponowała 22 takimi łóżkami, podczas gdy szacowane potrzeby wynosiły 60 łóżek. Oznacza to, że opieka została zabezpieczona zaledwie w 37 proc.

Jednocześnie, jak wynika z raportu NIK, zdarzało się, że w części placówek nie wszystkie łóżka były wykorzystywane. W trzech placówkach wskaźnik wykorzystania łóżek był niższy niż zalecone przez Ministerstwo Zdrowia 80 - 85 proc.

NFZ daje za mało

Dostęp do świadczeń medycyny paliatywnej i hospicyjnej ogranicza także niewystarczająca wielkość środków finansowych przeznaczonych na ten cel przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Dolnośląski NFZ nie dokonał rzetelnej wyceny poszczególnych tego rodzaju świadczeń, ani też nie znał rzeczywistych potrzeb pacjentów w zakresie opieki paliatywnej i hospicyjnej. W rezultacie dochodziło do sytuacji, w której placówki lecznicze realizujące świadczenia paliatywne i hospicyjne przekraczały limity określone w umowach. Udzielały tym samym pacjentom stosownej opieki, nie mając gwarancji, że za te usługi otrzymają należne wynagrodzenie. Skontrolowane osiem jednostek na świadczenia medycyny paliatywnej i hospicyjnej wydało o ponad 3 mln zł więcej od wartości zawartych umów (łącznie blisko 38 mln zł). Z powodu braku środków NFZ nie sfinansował wykonanych świadczeń na kwotę 1,1 mln zł.

Gwarancje na papierze

NIK podkreśla, że każdy pacjent ma ustawowo zagwarantowany bezpłatny dostęp do świadczeń medycyny paliatywnej i hospicyjnej, a w kontraktach z NFZ znajdowały się postanowienia, że jednostka opieki paliatywno-hospicyjnej musi przyjąć każdego kwalifikującego się pacjenta lub wskazać innego świadczeniodawcę. W ocenie NIK jednak, przy tak małej ilości zakontraktowanych świadczeń było to niemożliwe, a zarazem tworzenie kolejki chorych będących u schyłku życia było niewłaściwe z moralnego punktu widzenia.

Jak wynika z raportu NIK tylko w dwóch placówkach udzielających świadczeń w warunkach stacjonarnych pacjenci nie oczekiwali na przyjęcie do oddziału lub hospicjum stacjonarnego. W pięciu oczekiwanie na przyjęcie trwać mogło od dwóch do aż 44 dni, co w przypadku osób chorych terminalnie jest etycznie niedopuszczalne.

Dużym problemem oddziałów medycyny paliatywnej na Dolnym Śląsku jest jedna z najniższych w Polsce wycena kosztów pobytu pacjenta - 200 zł za jeden dzień. Szpitale nie tworzą więc stacjonarnych oddziałów opieki paliatywnej i hospicyjnej, tylko unikają zadłużania - hospitalizując pacjentów z chorobą nowotworową w schyłkowym okresie życia na oddziałach wewnętrznych.

Wytyczne dla marszałka

NIK w wyniku kontroli zaleciła marszałkowi województwa dolnośląskiego skuteczniejsze monitorowanie jakości i dostępu pacjentów do udzielanych świadczeń leczniczych opieki paliatywnej i hospicyjnej, a także podjęcie działań pozwalających na zwiększenie i rozwój bazy opieki paliatywnej i hospicyjnej na terenie województwa. Szczególnie na terenach, na których dotychczas nie funkcjonuje żadna forma tej opieki (w porozumieniu z wojewodą dolnośląskim oraz z dyrektorem dolnośląskiego oddziału NFZ).

Na Dolnym Śląsku jest 28 placówek leczniczych z oddziałami opieki paliatywnej i hospicyjnej. NIK skontrolowała osiem z nich, a także dolnośląskie urzędy marszałkowski i wojewódzki oraz oddział NFZ.

W latach 2012 - 2014 (I półrocze) skontrolowane placówki lecznicze udzieliły ogółem 520 685 świadczeń w zakresie opieki paliatywnej i hospicyjnej (w przeliczeniu na jednostki rozliczeniowe). Najwięcej świadczeń 383 878 (tj. 73,7proc.) udzielono w warunkach hospicjów domowych. Placówki te przyjęły ogółem 15 884 pacjentów, z czego 5 288 pacjentom udzielono opieki w warunkach opieki stacjonarnej, 5 478 w warunkach opieki domowej oraz 5 118 w warunkach ambulatoryjnych. Rocznie na terenie województwa dolnośląskiego umiera z powodu chorób nowotworowych około osiem tysięcy osób.

Zdrowie