W tym roku po raz pierwszy zapytaliśmy uczestników rankingu o ich aktywność w zakresie wystąpień przed sądami administracyjnymi. Poprosiliśmy o podanie liczby spraw wygranych i przegranych w 2019 r. przed Naczelnym Sądem Administracyjnym oraz przed wojewódzkimi sądami administracyjnymi (prawomocnych). W przyszłym roku chcemy na tej podstawie stworzyć nową kategorię rankingową.
Z danych udostępnionych nam przez uczestników rankingu wynika, że liczba sporów sądowych rośnie w stosunku do poprzednich lat.
Najczęściej przed sądami występują w imieniu swoich klientów największe firmy. W 2019 r. Deloitte prowadziła łącznie 108 wygranych i 26 przegranych spraw, KPMG - 79 wygranych i 5 przegranych, EY - 26 wygranych i 10 przegranych. Z kolei firma MDDP ma na koncie 31 wygranych spraw i 13 przegranych. Jedna ze spraw wygranych przez MDDP, dotycząca wykorzystania dowodów w postępowaniu podatkowym, została nagrodzona przez kapitułę rankingu.
Niekorzystne wyroki karuzelowe
Według ekspertów, w ostatnich miesiącach przed Naczelny Sąd Administracyjny trafia wiele sporów dotyczących karuzel VAT sprzed kilku lat. Chodzi zwykle o sprawy podatników uczestniczących w łańcuchu dostaw, którym organ podatkowy zakwestionował prawo do odliczenia VAT, ponieważ na innym etapie łańcucha doszło do nadużyć. Wiele z tych spraw kończy się przegraną podatników. Przedsiębiorcom trudno jest udowodnić dochowanie należytej staranności przy weryfikacji kontrahentów, ponieważ w tamtym czasie nie było jeszcze wytycznych resortu finansów.
- Sprawy karuzelowe są, co do zasady, bardzo trudne do wygrania, a w efekcie przeważa orzecznictwo niekorzystne dla podatników. Istotnym problemem, z którym mierzą się podatnicy, jest też kwestia instrumentalnego wszczynania postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Także w tym zakresie przedsiębiorcy mają nadzieję na zmianę przeważającej, niekorzystnej linii orzeczniczej, zgodnie z którą sądy administracyjne nie są władne do weryfikacji zasadności wszczynania takich postępowań – mówi Alicja Sarna, partner w MDDP.
Wyjaśnia, że administracja skarbowa wszczyna zwykle postępowania karne skarbowe w przypadku, gdy zobowiązanie podatkowe jest zagrożone przedawnieniem. Sądy administracyjne rzadko kwestionują taką praktykę.
Przed sądami administracyjnymi występują też często firmy z pierwszej dwudziestki naszego rankingu. Firma Grant Thornton wygrała 23 sprawy, a przegrała sześć. Ożóg Tomczykowski ma na koncie 18 wygranych i trzy przegrane, Crido Taxand - 15 wygranych i dwie przegrane. Kancelaria KNDP ma na koncie 72 wygrane przed NSA i 123 przegranych spraw.
Fiskus zawsze się odwołuje
- Rosnąca liczba sporów wynika m.in. ze zmiany podejścia organów podatkowych. Skarbówka odwołuje się do Naczelnego Sądu Administracyjnego co do zasady od wszystkich wyroków WSA. Dotyczy to także takich spraw, w których utrwaliła się już korzystna dla podatników linia orzecznicza. Dla podatników oznacza to kolejne 2-3 lata oczekiwania na rozstrzygnięcie przed NSA. Widać, że administracja skarbowa ma trudności z podejmowaniem decyzji co do tego, które spory warto kontynuować – mówi Andrzej Nikończyk, wspólnik w kancelarii KNDP.
W 2019 r. wiele spraw przed sądami prowadziła również kancelaria GWW. Ma na koncie łącznie 112 wygranych spraw i 90 przegranych.
Jak mówi Małgorzata Militz, doradca podatkowy i partner w GWW, coraz częściej sądy administracyjne, wydając orzeczenia w sprawach podatkowych, odwołują się do fundamentalnych zasad prawa, np. prawa do obrony czy też prawa do rzetelnego procesu, zwracając uwagę na standardy działania organów podatkowych, na jakość prowadzonego przez nie postępowania.
- Z zadowoleniem należy zauważyć, że coraz częściej krytyce poddawana jest praktyka organów podatkowych, odnosząca się m.in. do wyłączania z akt sprawy dowodów, będących podstawą wydanego rozstrzygnięcia lub taką ich anonimizacją, która nie pozwala na skuteczne odniesienie się do nich przez podatnika – mówi Małgorzata Militz.
Dodaje, że sądy w swoich orzeczeniach odwołują się do wartości unijnych, zwracają uwagę na konieczność poszanowania praw podstawowych jednostki a także respektowanie zasady efektywności.
Przełomowe wygrane dają nadzieję
Według Małgorzaty Militz, przybywa orzeczeń, na które będą mogli skutecznie powoływać się podatnicy. Przykładem może być wydany niedawno wyrok NSA w sprawie obliczania czasu trwania kontroli, kwestionujący stosowaną od wielu lat praktykę. Inny przykład to wyrok NSA z 2019 r., oparty na zasadzie nieszkodzenia podatnikowi, który zastosował się do uchwały NSA w sprawie zasad wyliczania współczynnika odliczania VAT. Uchwała ta okazała się jednak nieprawidłowa w związku z wydaniem wyroku przez TSUE.
- Nie można też nie wspomnieć o pierwszych wyrokach, które kwestionują praktykę organów, sprowadzającą się do instrumentalnego wszczynania postępowania karnego skarbowego, jedynie w celu zawieszenia biegu terminu zobowiązań podatkowych – mówi mec. Militz.
Spory sądowe prowadzą też w imieniu klientów duże kancelarie, które niekoniecznie sprofilowane są na podatki. Domański Zakrzewski Palinka, dla której pracuje czterech doradców i trzy inne osoby uprawnione do świadczenia usług doradztwa, w 2019 r. uzyskała łącznie 10 wygranych i 6 przegranych. Kancelaria B2B Tax, z trzema doradcami, wygrała 5 spraw, a przegrała 4. Sprawy wygrane przez kancelarie DZP (dotycząca odliczenia kosztów podatkowych) oraz B2B Tax (dotycząca odliczenia VAT od gminnej inwestycji), zostały nagrodzone przez kapitułę rankingu.
Kancelaria P.J. Sowisło & Topolewski ma na koncie 4 wygrane i 3 przegrane sprawy, a Gide Loyrette Nouel – 2 wygrane i jedną przegraną.
