Unijne renty zagrożone

Renty strukturalne, wprowadzone w Polsce po wejściu do UE, mają zachęcać starszych rolników do zaprzestania działalności rolniczej i przekazania gospodarstw osobom młodszym. Obecnie korzysta z nich około 60 tys. osób, z czego 52,4 tys. w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2004 – 2006 i jak dotychczas 6,5 tys. w ramach PROW 2007 – 2013. Łącznie ma ich być w tej nowej puli kolejne 50 tys.

Stanisławowi Milewskiemu ze wsi Wilkowo Wielkie w woj. podlaskim rentę strukturalną przyznano od 1 grudnia 2004 r. W sierpniu 2006 r. w wyniku weryfikacji decyzję unieważniono, powołując się na § 20 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy finansowej na uzyskiwanie rent strukturalnych, objętej planem rozwoju obszarów wiejskich.

Przepis ten przewiduje, iż jeśli w wyniku weryfikacji wniosku o przyznanie renty strukturalnej zostanie ustalone, że wnioskodawca nie jest właścicielem gospodarstwa rolnego, jego współwłaścicielem wraz z małżonkiem ani właścicielem takiego gospodarstwa nie jest małżonek rolnika, kierownik biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa odmawia przyznania renty strukturalnej.

Z 18 ha, na których Stanisław Milewski gospodarował razem z żoną, jedną piątą podarował synowi. Prezes ARiMR, do którego rolnik się odwołał, zajął stanowisko, że wspomniany przepis wyłącza możliwość przyznania rent strukturalnych rolnikom będącym współwłaścicielami gospodarstwa rolnego wraz z osobą trzecią, w tym wypadku z synem.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, i podczas rozprawy, rolnik podkreślił, że po przyznaniu mu renty strukturalnej przepisał całe gospodarstwo na syna i nie sposób już go odzyskać.

W sądach, jak informuje ARiMR, jest obecnie 28 spraw dotyczących rent strukturalnych. Agencja nie może stwierdzić, które z nich dotyczą akurat § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 kwietnia 2004 r. Podczas rozprawy w WSA przedstawiciel agencji Mariusz Ciereszko nie kryje jednak, że właśnie z tym przepisem agencja ma problem i liczy na interpretację sądu.– Interpretacja Ministerstwa Rolnictwa, które jest autorem wspomnianego rozporządzenia, ogranicza bowiem prawo do renty strukturalnej jedynie do właściciela lub współwłasności małżeńskiej, i agencja też się musi do tego stosować – mówił w sądzie.

Ale sam oczekiwany precedensowy wyrok, który sąd ma ogłosić w przyszłym tygodniu, chyba nie wystarczy. Sprawę mogą rozwiązać tylko zmiany legislacyjne.

Zdania na ten temat są podzielone.

– Ten przepis nie może być rozszerzony, ponieważ powodowałby jeszcze więcej komplikacji – uważa Krzysztof Mościcki, wicedyrektor Centrum Doradztwa Rolniczego. – Jeśli jakaś część gospodarstwa została przekazana innej osobie, chociażby synowi czy córce, oznacza to, że wnioskujący o rentę strukturalną nie może się wyzbyć gospodarstwa w całości, jeśli nie nastąpił jego formalny podział. Nie spełnia zatem warunków do przyznania świadczenia. Rolnik musi więc najpierw uporządkować sprawy majątkowe. Problem w tym, że nie wszyscy o to dbają.

– Przepisy są niejasne – twierdzi dr Kazimierz Witosław z CDR. – Chodzi głównie o regulacje dotyczące przekazywania gospodarstw bezpośrednio dzieciom, ale również o § 20. Kwestia własności jest tu uregulowana zbyt wąsko. Odpisywanie dzieciom jakiejś części gospodarstwa jest w Polsce powszechne. Jeżeli więc mówi się o współwłasności, powinna to być współwłasność podmiotowa, czyli gospodarstwa jako takiego. Ograniczenie jej do współwłasności małżeńskiej pozbawia wielu rolników prawa do renty strukturalnej. Jest także sprzeczne z celami, któremu mają one służyć. Rozporządzenie powinno być zmienione.

– Nakładają się tu jednak na siebie akty unijne i prawo polskie. Powstają piętrowe konstrukcje i niejasne przepisy – mówi Lesław Nawacki, dyrektor Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich. – Może właśnie dlatego napływa do rzecznika tyle skarg związanych z rentami strukturalnymi. Rzecznik zaś wielokrotnie już postulował, żeby tak zasadnicze kwestie jak kryteria przyznawania rent strukturalnych znalazły się w ustawie, a nie w rozporządzeniach. Przepisy regulujące wymogi i zasady ubiegania się o renty strukturalne ustala Ministerstwo Rolnictwa. Obecnie przygotowywane są założenia nowelizacji działań PROW, na którym m.in. bazuje rozporządzenie z 2004 r. w sprawie rent strukturalnych.

– Chodzi o jak najlepsze wykorzystanie środków pomocowych UE i zgodność ich wydatkowania z przepisami unijnymi – mówi Małgorzata Książyk, dyrektor biura prasowego. – Dyskusja nad przygotowywanymi aktami prawnymi jest otwarta. Różne środowiska, instytucje i organizacje społeczne mogą więc zgłaszać uwagi.

Rentę może otrzymać rolnik, który spełnia następujące warunki:

- 55 – 60 lat kobieta, 60 – 65 lat mężczyzna,

- jest właścicielem gospodarstwa co najmniej 3 ha,

- przez ostatnie dziesięć lat działalność rolnicza była jedynym lub głównym źródłem dochodu,

- przez ostatnie dziesięć lat podlegał co najmniej przez pięć lat ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu,