Państwa nie stać na 500plus dla pierwszego dziecka

Mimo uszczelnienia systemu wciąż możliwe są wyłudzenia 500+. Rodzice żyjący bez ślubu będą mogli udawać samotnych po podpisaniu u notariusza umowy dotyczącej alimentów. Umawiają się np. na 200 zł co miesiąc. Niska kwota od lepiej zarabiającego partnera nie spowoduje przekroczenia kryterium.

Zasady przyznawania 500+ na pierwsze dziecko wzbudziły też wątpliwości konstytucyjne. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku wystąpił nawet do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym. Rodziny o podobnym poziomie zamożności przez nieelastyczne kryterium dochodowe mogą bowiem znaleźć się w zupełnie innej sytuacji. Nieznaczne przekroczenie progu dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego powoduje bowiem odmowę przyznania 500 zł miesięcznie. A dla samotnej matki zarabiającej niewiele więcej niż 1600 zł netto miesięcznie to kwota niebagatelna.

Sędziowie WSA uważają, że warto wprowadzić do świadczenia wychowawczego mechanizm „złotówka za złotówkę", stosowany w świadczeniach rodzinnych. Każdą złotówkę ponad ustalone kryterium dochodowe odlicza się od należnego świadczenia.

Wątpliwości budzi też przyznawanie 500+ tylko tym samotnym rodzicom, którzy mają ustalone alimenty na dziecko. Dotyczy to wszystkich dzieci, nie tylko pierwszych.

– Według konstytucji matka ma prawo do pomocy władz publicznych przed i po urodzeniu dziecka. Każda matka. Szczególna pomoc należy się też rodzinom, zwłaszcza niepełnym. Jeśli traktujemy je gorzej, postępujemy wbrew zaleceniom ustawy zasadniczej – mówi dr hab. Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z Uniwersytetu Warszawskiego. I dodaje, że nowe warunki przyznawania 500+ dyskryminują dzieci z niepełnych rodzin.

Jakby tego było mało, do samorządowych kolegiów odwoławczych w ubiegłym okresie zasiłkowym trafiało wiele odwołań od decyzji odmawiających świadczenia na pierwsze dziecko.

Może więc lepiej byłoby przyznać 500+ na każde dziecko, bez względu na dochód, alimenty i sytuację rodzinną? Przedstawiciele Ministerstwa Rodziny uważają, że to niemożliwe. Rozszerzenie prawa do świadczenia wychowawczego, bez kryterium dochodowego także na pierwsze dziecko, w tym na rodziny z jednym dzieckiem, wiązałoby się bowiem z dodatkowymi wydatkami budżetu państwa. W sierpniu liczba dzieci uprawnionych do świadczenia wychowawczego wyniosła 3,996 mln, co stanowi 57,9 proc. wszystkich dzieci do ukończenia 18. roku życia. Są to dzieci uprawnione zarówno do świadczenia wychowawczego, jak i do dodatku wychowawczego oraz dodatku do zryczałtowanej kwoty. Przy takiej liczbie uprawnionych szacuje się, że w 2017 r. wydatki na program Rodzina 500+ wyniosą 24 mld zł.

– Rozszerzenie programu na wszystkie dzieci do ukończenia 18. roku życia skutkowałoby zwiększeniem wydatków z budżetu państwa o ok. 17,7 mld zł rocznie, co przy obecnej sytuacji budżetu państwa nie jest możliwe do sfinansowania – zauważa Bartosz Marczuk w odpowiedzi na interpelację poselską.

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego liczba dzieci do ukończenia 18. roku życia na koniec 2016 r. wyniosła 6,896 mln. W związku z tym 2,9 mln dzieci nie jest uprawnionych do świadczenia – są to zarówno dzieci pierwsze, jak i dzieci pozostające w instytucjonalnych formach pieczy zastępczej.

– Nie są więc obecnie prowadzone prace nad podwyższeniem lub likwidacją kryterium dochodowego na pierwsze dziecko ani nad umożliwieniem przyznania świadczenia wychowawczego po przekroczeniu kryterium dochodowego – przyznaje Bartosz Marczuk.

Rząd nie planuje więc wprowadzenia mechanizmu „złotówka za złotówkę".