Kiedy można stracić becikowe

Becikowe, jak popularnie nazywana jest jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, wypłacane jest na podstawie przepisów ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Zasady i tryb przyznawania tego świadczenia reguluje rozdział 2a tej ustawy, składający się z jednego przepisu– art. 15b.

Na każde dziecko

Zgodnie z treścią art. 15b ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka przysługuje jedynie w sytuacji, gdy to urodziło się żywe. Oznacza to, że zapomogi nie można otrzymać, jeśli dziecko urodziło się martwe. Jednocześnie dla wypłaty tego świadczenia nie ma znaczenia, jak długo dziecko żyło po urodzeniu.

Z przepisu wynika też, że jest ono wypłacane w stałej wysokości wynoszącej 1 tys. zł na dziecko. Zatem w przypadku bliźniaków kobieta otrzyma 2 tys. zł becikowego, a w sytuacji ciąży mnogich wysokość świadczenia będzie stanowić iloczyn 1000 zł i liczby urodzonych dzieci.

Jednorazowa zapomoga przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 1922,00 zł.

Jak wynika z orzecznictwa sądów administracyjnych, obliczając dochód na osobę w rodzinie, bierze się pod uwagę jej stan „na dzień złożenia wniosku". A to oznacza, że w pewnych sytuacjach znaczenie będzie miało to, jak długo dziecko po urodzeniu pozostawało przy życiu.

Potwierdza to wyrok WSA w Gliwicach z 16 lutego 2015 r. (sygn. IV SA/Gl 455/14).

W badanej przez gliwicki sąd sprawie rodzice dziecka wystąpili o wypłatę becikowego w ustawowym terminie – 12 miesięcy od dnia urodzenia się dziecka, a kobieta pozostawała pod stałą opieką medyczną od dziesiątego tygodnia do samego końca ciąży.

Jednak w ocenie organu orzekającego o przyznaniu świadczenia (a jest to wójt, burmistrz lub prezydent miasta) rodzina nie spełniała kryterium dochodowego „na dzień złożenia wniosku". A to dlatego, że dochód na osobę w rodzinie należało podzielić wyłącznie na małżonków, ponieważ dziecko zmarło, zanim rodzice wystąpili o przyznanie świadczenia.

Gliwicki sąd uznał, że stanowisko organu odmawiające przyznania świadczenia jest prawidłowe, ponieważ na dzień złożenia wniosku o przyznanie świadczenia rodzina nie spełniała kryterium dochodowego.

Opieka lekarska

Artykuł 15b ust. 5 ustawy o świadczeniach rodzinnych uzależnia przyznanie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia się dziecka od spełnienia dodatkowego warunku. Zgodnie z tym przepisem becikowe przysługuje, jeżeli kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od dziesiątego tygodnia ciąży do porodu.

Jednak w ocenie sądów administracyjnych nie każde spóźnienie z pierwszą wizytą u ginekologa musi oznaczać, że kobieta zostanie pozbawiona prawa do świadczenia.

Potwierdza to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 listopada 2015 r. (sygn. I OSK 1003/15). Sąd przypomniał w nim, że konstytucyjnym obowiązkiem państwa jest opieka nad kobietą ciężarną. I tylko w tym kontekście należy odczytywać przepisy dotyczące becikowego. Dlatego kryterium pozostawania pod opieką lekarską od dziesiątego tygodnia do końca ciąży należy odczytywać raczej jako mobilizację kobiet do właściwej troski i dbałości o przebieg ciąży, a nie rygorystyczny warunek otrzymania świadczenia.

Oznacza to, że jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka może zostać przyznana i wypłacona nawet wówczas, gdy pierwsza wizyta u ginekologa przypadła na 11., 12. czy 14. tydzień ciąży. Znaczenie będzie miało to, czy wójt (burmistrz, prezydent miasta) uzna opóźnienie za usprawiedliwione, np. stanem zdrowia kobiety.

Termin na złożenie wniosku

Wniosek o wypłatę jednorazowej zapomogi składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka. Konsekwencją złożenia wniosku po terminie jest pozostawienie przez organ właściwy wniosku bez rozpoznania. Nie budzi wątpliwości w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, a także w doktrynie, że przewidziany w art. 15b ust. 3 ustawy o świadczeniach rodzinnych termin jest terminem zawitym. Jego bezskuteczny upływ pozbawia stronę możliwości skutecznego dokonania określonej czynności procesowej.

Jak wskazuje art. 15b ust. 3 zdanie drugie ustawy o świadczeniach rodzinnych, z niedotrzymaniem terminu przewidzianego tym przepisem wiążą się ujemne skutki w postaci wygaśnięcia prawa do otrzymania jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka. Termin wynikający z tego przepisu jest nieprzywracalny.

podstawa prawna: Ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tekst jedn. DzU z 22 stycznia 2015 r., poz. 114)

Wymagane dokumenty

Do wniosku o świadczenie należy dołączyć:

- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument stwierdzający wiek dziecka;

- dokumenty stwierdzające wysokość dochodu rodziny;

- kartę pobytu – w przypadku cudzoziemca przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na osiedlenie się; zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich; zezwolenia na zamieszkanie na czas oznaczony udzielonego np. w związku z uzyskaniem w Rzeczypospolitej Polskiej statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej;

- odpis prawomocnego orzeczenia sądu orzekającego rozwód lub separację albo odpis zupełny lub skrócony aktu zgonu małżonka lub rodzica dziecka – w przypadku osoby samotnie wychowującej dziecko;

- odpis prawomocnego postanowienia sądu orzekającego przysposobienie lub zaświadczenie sądu lub ośrodka adopcyjnego o prowadzonym postępowaniu sądowym w sprawie o przysposobienie dziecka;