W odpowiedzi ruch eurosceptyków twierdzi, że Unia porzuciła swe chrześcijańskie korzenie, że europejski demos jest mrzonką neomarksistów, że jedynym realnym bytem są narody państw członkowskich. A rządy mają dbać wyłącznie o interesy własnego suwerena, nie zaś o jakąś fikcyjną wspólnotę i abstrakcyjną integrację. Stąd tęsknota za nacjonalizmem i marzenie o powrocie do rozumienia polityki jako realizowanie dość ciasno pojmowanych interesów narodowych. Tam ma swoje źródło również powrót do protekcjonizmu i postrzeganie globalizacji jako zagrożenia dla narodowej tożsamości. W takim rozumieniu nie ma już miejsca na obronę żadnych abstrakcyjnych pojęć – ani praworządności, ani ambitnych planów klimatycznych. Przeciwnie, obrona przez UE abstrakcyjnych wartości czy wytyczanie ambitnych planów rozumiane są przez tożsamościową prawicę jako zamach na suwerenność, narzucenie obcego stylu życia i porządku instytucjonalnego.
Czytaj więcej
Śledząc doniesienia o najnowszych technologiach, można mieć poczucie narastającej konfuzji.Posłużę się trzema przykładami. Oto przed kilkoma miesiącami na każdej z ponad 240 stacji moskiewskiego metra zainstalowano przy bramkach wejściowych system kamer. Rozpoznają one twarz, naliczają opłatę, którą zostanie obciążona karta kredytowa pasażera, i wpuszczą go na teren metra. Według branżowych mediów był to pierwszy na taką skalę system oparty na rozpoznawaniu twarzy na świecie, nie licząc chińskiego systemu kontroli społecznej, który oparty jest również na systemie kamer, które rozpoznają nie tylko twarz, ale też sylwetkę czy sposób chodzenia po ulicy.
Te dwa obozy rozjeżdżają się coraz bardziej. Między liberałami, socjaldemokratami, zielonymi czy chadecją, czyli głównymi aktorami mainstreamu, zacierają się różnice ideologiczne. Potężna dystynkcja pojawia się dopiero w porównaniu z antyeuropejską prawicą, choć także skrajna lewica w niektórych krajach bywa przeciwna Unii, globalizacji, Ameryce i NATO.
W ten sposób obie te siły oddalają się od jednej z zasadniczych idei, które stały za powstaniem UE, czyli pragnieniem: nigdy więcej wojny. Ojcowie założyciele wymyślili europejską Wspólnotę, począwszy od Węgla i Stali, przez wszystkie kolejne fazy integracji, jako pomysł na pojednanie narodów. Realizowali chadecką z założenia zasadę pomocniczości, w której Unia zarządzała kilkoma obszarami mającymi tak mocno ze sobą związać kraje europejskie, by wojna była nie do pomyślenia. Głównym wrogiem był z jednej strony komunizm, ale z drugiej pamięć o tym, do czego w Europie doprowadził nacjonalizm.
