Amchu

Żyd zawsze polega na pomocy Boga i błogosławi jego imię: „Jeśli zechce Haszem”, „Z pomocą Haszem”. Każdy Żyd modli się do Boga Izraela po hebrajsku. Język hebrajski łączył Żydów wszystkich pokoleń. Inny był hebrajski aszkenazyjczyków, inny sefardyjczyków, ale zawsze był to hebrajski.

Kiedy Żyd chce, by rozpoznał go jego rodak, mówi „Amchu” i wymawia to słowo z akcentem aszkenazyjskim. Jest to tajemny kod żydowski. Niemożliwością jest rozpoznać każdego Żyda z wyglądu i, jakkolwiek by to brzmiało dziwnie, po kształcie jego nosa (na przykład większość Francuzów ma długi nos, taki nos miał Charles de Gaulle), ani po nazwisku. Wielu Żydów zmieniło bowiem swoje rodowe imiona i nazwiska, także ze względów bezpieczeństwa.

Myli się i wprowadza w błąd innych ten, kto twierdzi, że żydostwo jest tylko wiarą. Nawet ci, którzy odeszli od wiary mojżeszowej, nawróceni na inne wyznanie, częstokroć odczuwają swoją przynależność do swego narodu, tak jak Heinrich Heine.

Podczas pogromu kieleckiego w lipcu 1946 r. do pociągu, w którym znajdowało się kilku Żydów, wsiadł oficer Wojska Polskiego. Powiedział im „Amchu” i ostrzegł, żeby nie wychodzili na stację, ponieważ narażą się na śmierć. „Amchu” uratowało tym Żydom życie.

Solidarność żydowska istnieje również między tymi, którzy przeszli na chrześcijaństwo, i tymi, którzy zostali żydami. Ta solidarność, odczucie wspólnoty losu jest częścią duszy żydowskiej. Ten, kto porzucał żydostwo, robił to na ogół ratując swoje życie, albo był zmuszony do tego siłą, jak to stało się z Maranami.

„Amchu” umożliwiła istnienie wspólnoty narodu żydowskiego w diasporze bez państwa, bez flagi, bez władzy, bez możliwości samoobrony.

Czy powstanie w 1948 r. niepodległego państwa żydowskiego umożliwia istnienie narodowości żydowskiej bez wiary żydowskiej? Czy istnienie Izraela redukuje znaczenie „Amchu” dla tożsamości żydowskiej?

Miliony Żydów zostały w krajach diaspory po założeniu państwa żydowskiego z własnej woli, ponieważ czuli się głęboko związani z krajami zamieszkania i z kulturą Zachodu. W przeddzień 60-lecia Państwa Izrael w diasporze żyło 7,5 mln Żydów. Czy pozostawanie poza Izraelem jest zagrożeniem dla ich żydostwa? Czy ci Żydzi żegnają się z „Amchu”? Albo, broń Boże, Państwo Izrael wyklucza ich z „Amchu” i uważa za żydostwo bez korzeni? „Amchu” dzisiaj nie jest tajnym kodem. „Amchu” nie maskuje się w pluralistycznej kulturze polskiej. Nie ukrywa się w świecie, który przynajmniej w części ma wyrzuty sumienia, że świat „gojów” spowodował to, iż „Amchu” nie została nawet jedna trzecia.

Wybrałem dla siebie Polskę na miejsce mojej służby dyplomatycznej, mimo że z racji piastowanych uprzednio funkcji przewodniczącego Knesetu i pełniącego obowiązki prezydenta państwa mogłem pojechać na placówkę do innego kraju. Ale tęskniłem za Europą, która była domem dla narodu żydowskiego w ciągu prawie tysiąclecia. Wróciłem świadomie do miejsca, gdzie zamordowano moje „Amchu”.

Wróciłem do miejsca, w którym moi rodacy wspólnie rozwijali „Amchu”. Wróciłem do Bruno Schulza, mistrza języka polskiego, do Artura Rubinsteina, patrioty polskiego, do Juliana Tuwima, do Wisławy Szymborskiej, do tych, którzy wyrazili swoją solidarność z tragedią narodu żydowskiego.

Europa przeszła drogę od Auschwitz do „Nigdy więcej Auschwitz!”. Jest mniej nacjonalistyczna. Właśnie to oraz globalizacja, Internet umożliwiają życie Żydom w europejskim domu. Dla nich jest on teraz wielkim „sztettl”. Już nie ma potrzeby ukrywać pochodzenia żydowskiego. „Amchu” wychodzi z podziemia. Żydzi obejmują najwyższe stanowiska w krajach diaspory, nie ukrywając swojej tożsamości. Jest to historyczne zwycięstwo „Amchu”.