Pracodawca wrzuci w koszty odszkodowanie dla byłego pracownika

Spójrzmy na sprawę rozpatrywaną przez [b]Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu (wyrok z 13 lipca 2010 r., I SA/Wr 538/10).[/b]

Spółka złożyła wniosek o interpretację. Z opisu stanu faktycznego wynika, że zatrudnione w niej osoby są narażone na wypadki (jest to praca w kopalni). Występują potem z roszczeniami do spółki. Jeśli konsekwencją wypadku jest orzeczenie renty przez ZUS, byli pracownicy występują o zwrot kosztów leczenia, przyznanie renty wyrównawczej oraz zadośćuczynienie.

Z reguły spółka zawiera z nimi ugody i na ich podstawie wypłaca wymienione świadczenia. Jak podkreśliła we wniosku, jest to dla niej korzystniejsze i tańsze. Jeśli firma nie dojdzie do porozumienia z poszkodowanymi, wypłaty są dokonywane na podstawie wyroków sądowych.

Na świadczenia odszkodowawcze mogą też liczyć spadkobiercy pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy.

[srodtytul]Gdy nakazują przepisy[/srodtytul]

Czy takie wydatki są kosztem uzyskania przychodów? Zdaniem spółki za odpowiedzią twierdzącą przemawia kilka argumentów. Przede wszystkim obowiązek ich poniesienia wynika z przepisów kodeksu cywilnego. Są one nierozłącznie związane z zakresem oraz charakterem prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej.

Poza tym kontynuowanie sporu z pracownikami narażałoby firmę na jeszcze wyższe koszty. Istotne jest też, że wypłacając dobrowolnie te świadczenia, spółka umacnia relacje z obecnie pracującymi w warunkach ciągłego zagrożenia dla zdrowia i życia.

Fiskus miał jednak inne zdanie. Stwierdził, że spółka nie wykazała związku przyczynowo- skutkowego między wydatkami a uzyskanym przychodem. Ich poniesienie spowodowało tylko zwolnienie się pracodawcy ze zobowiązania będącego następstwem szkody wyrządzonej poszkodowanemu pracownikowi. Dlatego nie mogą być podatkowym kosztem.

[srodtytul]Jest związek z przychodem[/srodtytul]

Sąd stanął jednak po stronie podatnika. Przyznał, że zwrot kosztów leczenia oraz wypłaty rent wyrównawczych i zadośćuczynienia to wydatki będące skutkiem wypadków przy pracy, mające pośredni związek z prowadzoną przez spółkę działalnością. Ich poniesienie miało racjonalne i ekonomiczne uzasadnienie.

Te wydatki są konsekwencją zatrudnienia pracowników. Dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego. Związane są z rodzajem prowadzonej przez spółkę działalności powodującej duże ryzyko wypadków przy pracy.

Sąd podkreślił też: [b]„Przez fakt, że spółka wywiązuje się z ciążących na niej obowiązków w sytuacji, gdy pracownicy ulegną wypadkom przy pracy, pozostałe zatrudnione w spółce osoby mają pewność, że w podobnej sytuacji również nie zostaną pozbawione należnych im świadczeń. Tym samym, dokonując powyższych wypłat, spółka ogranicza ryzyko odejść pracowników do innych – bezpieczniejszych – zakładów”.[/b]

[srodtytul]Są też wyłączenia[/srodtytul]

WSA przypomniał również, że w art. 16 ust. 1 pkt 16 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=3EC0892953EAF58605FEE453B6E7CBF6?id=115893]ustawy o CIT[/link] wyłączono z kosztów jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra. Wynika z tego, że normodawca dostrzega związek między świadczeniami odszkodowawczymi na rzecz pracowników a uzyskaniem przychodów (zachowaniem i zabezpieczeniem źródła przychodów), lecz postanowił konkretną kategorię odszkodowań wyłączyć z kosztów podatkowych.

Przepis art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o CIT dotyczy wyłącznie jednorazowych odszkodowań, o których mowa w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Nie odnosi się do innych odszkodowań (świadczeń), nawet jednorazowych, wypłacanych przez zakład pracy na podstawie innych przepisów, np. kodeksu cywilnego.

[ramka][b]Obowiązek z umowy[/b]

Czy firma może zaliczyć do kosztów odszkodowanie dla zwolnionego pracownika? Tą sprawą zajął się [b]Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku z 7 lipca 2010 r. (I SA/Ol 768/09).[/b]

Spółka zwolniła pracownika z powodu likwidacji stanowiska. Wystąpił on z roszczeniem o wypłatę odszkodowania, powołując się na aneks do umowy o pracę, który zapewniał mu dłuższe o dwa lata zatrudnienie lub wypłatę odszkodowania w razie wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy. Spółka nie zgodziła się z tym żądaniem, argumentując, że aneks nie jest dołączony do akt osobowych zatrudnionego.

Pracownik wystąpił na drogę sądową. W trakcie procesu okazało się, że aneks został sporządzony w kontekście zbliżającego się przejęcia spółki przez nowego właściciela i prawdopodobnych zmian w zarządzie. Podpisujący go kierownik jednostki nie poinformował nowego zarządu o tym porozumieniu. Dlatego nowe władze spółki uznały, że nie muszą wypłacać odszkodowania.

Nakazał im to dopiero sąd apelacyjny. Spółka złożyła skargę kasacyjną od tego wyroku, ale jednocześnie zapytała fiskusa, czy może zaliczyć odszkodowanie do kosztów. Jej zdaniem jest to możliwe.

Fiskus uznał jednak, że celem zapłaty tej kwoty nie jest ani uzyskanie przychodu, ani zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów, ale zwolnienie spółki ze zobowiązania. Odszkodowanie to nie zaległe wynagrodzenie, ale swoista sankcja za niezgodne z prawem działanie pracodawcy.

Sąd rozstrzygnął spór na korzyść podatnika. Podkreślił, że wydatki na rzecz pracowników uznawane są przez ustawodawcę za koszt, mimo że nie da się ich bezpośrednio przyporządkować do faktycznie uzyskiwanych przychodów. Obowiązek przekazywania określonych świadczeń nakładają ponadto na pracodawcę przepisy prawa pracy.