Instytucja pomocy publicznej dla przedsiębiorców „w trudnej sytuacji ekonomicznej" ma swoją genezę.
To truizm, że każdy rodzaj działalności gospodarczej połączony jest trwale z ryzykiem niepowodzenia, kończącym się nierzadko stanem nazywanym w języku prawnym upadłością (a historycznie i potocznie – bankructwem). Oczywiste jest także, że zachowanie bytu przedsiębiorstwa jako podstawowego instrumentu działalności przedsiębiorcy jest znacznie korzystniejsze niż jego likwidacja, umożliwia bowiem utrzymanie miejsc pracy (aspekt społeczny) oraz zapobiega zerwaniu umów wiążących przedsiębiorcę z wszystkimi innymi podmiotami (aspekt gospodarczy). Uzasadnia to w pełni pomoc państwa nie tylko w podejmowaniu działalności gospodarczej, lecz także w jej prowadzeniu przez przedsiębiorcę, zwłaszcza w czasie sytuacji kryzysowych.
Program akceptowała KE
Przekonanie to znalazło początkowo wyraz w programie rządowym „Polityka Nowej Szansy", przyjętym następnie w wewnętrznej (niepubl.) uchwale Rady Ministrów z 22 lipca 2014 r. Program przewidywał zastosowanie różnych środków, tworzących system wsparcia małych i średnich przedsiębiorców znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej, zgodny „z racjonalnym gospodarowaniem i dający szansę na utrzymanie dotychczasowych miejsc pracy". Zasady i tryb udzielania wsparcia określiło rozporządzenie ministra Skarbu Państwa z 20 marca 2015 r. o pomocy publicznej udzielanej w celu ratowania i restrukturyzacji przedsiębiorców (tekst jedn. DzU z 2016 r. , poz. 1756), wydane na podstawie delegacji zawartej w ustawie z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 156 ze zm.), która stanowiła zarazem, że: źródłem finansowania pomocy są środki uzyskiwane przez Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców w wysokości 15 proc. corocznych przychodów z prywatyzacji oraz odsetki od tych środków, i że dysponentem Funduszu jest minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. Program pomocowy uzupełniły przepisy art. 139a–149 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (DzU z 2019 r., poz. 243 ze zm.). Program ten zaakceptowała Komisja Europejska decyzją z 29 sierpnia 2016 r. (Dz.Urz. UE C Nr 369, s. 1), uwzględniającą treść komunikatu Komisji pod nagłówkiem „Wytyczne dotyczące pomocy państwa na ratowanie i restrukturyzację przedsiębiorstw niefinansowych znajdujących się w trudnej sytuacji" (Dz.Urz. UE C z 2014 r. Nr 249, s. 1) w brzmieniu: „Wykorzystanie programów (pomocowych) przyczynia się do ograniczenia zakłóceń konkurencji związanych z pokusą nadużycia, umożliwiając państwu członkowskiemu wyraźne określenie ex ante, na jakich warunkach może ono podjąć decyzję o przyznaniu pomocy dla przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji". Poprzednio udzielenie pomocy publicznej wymagało każdorazowo akceptacji Komisji Europejskiej, która badała, czy udzielenie tej pomocy może zakłócić konkurencję i naruszyć w ten sposób reguły funkcjonowania Unii Europejskiej (zob. co do tego art. 107–109 TFUE). Postępowanie w tym przedmiocie trwało zawsze kilka–kilkanaście miesięcy, to zaś rodziło niebezpieczeństwo pogłębienia trudności finansowych ubiegającego się o pomoc przedsiębiorcy.
Uchwalona 16 grudnia 2016 r. ustawa – Przepisy wprowadzające ustawę o zasadach zarządzania mieniem państwowym (DzU z 2016 r., poz. 2260 ze zm.) uchyliła ustawę z 8 sierpnia 1996 r. o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa. To spowodowało automatycznie zaprzestanie obowiązywania wydanego na jej podstawie rozporządzenia ministra Skarbu Państwa z 20 marca 2015 r. o pomocy publicznej udzielanej w celu ratowania i restrukturyzacji przedsiębiorców. W ustawie z 16 grudnia 2016 r. znalazły się również przepisy likwidujące instytucję ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa, będącego podmiotem udzielającym pomocy, a także Fundusz Restrukturyzacji Przedsiębiorców. Wskutek braku podmiotu udzielającego pomocy, źródła jej finansowania oraz regulacji prawnych określających warunki, zasady i tryb jej udzielania, pomoc na ratowanie i restrukturyzację przestała być udzielana. W powstałej sytuacji pojawiła się więc konieczność ustanowienia nowych przepisów, które wskazałyby źródło finansowania pomocy oraz nowy podmiot jej udzielający, jak również określiłyby warunki, zasady i tryb jej udzielania.