Stanisław Biernat: Czy Izba Kontroli nie jest sądem w całości czy tylko częściowo ?

Jak TSUE ocenia Izbę Kontroli SN…

W wyroku z 21 grudnia 2023 r. TSUE stwierdził, w pkt 77, że wszystkie elementy zarówno systemowe, jak i dotyczące konkretnych okoliczności faktycznych, które charakteryzowały powołanie sędziów IKNiSP, skutkują tym, że ten organ nie ma statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 akapit drugi karty praw podstawowych. Całokształt owych elementów może bowiem budzić w przekonaniu jednostek uzasadnione wątpliwości co do niepodatności zainteresowanych i składu orzekającego, w którym zasiadają, na czynniki zewnętrzne, w szczególności bezpośrednie lub pośrednie wpływy krajowej władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz co do ich neutralności względem ścierających się przed nimi interesów. Tego rodzaju elementy mogą prowadzić do braku widocznych oznak niezawisłości lub bezstronności tych sędziów i tego organu, co mogłoby podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w tych jednostkach w społeczeństwie demokratycznym i w państwie prawnym.

… a jak ETPC

Z kolei ETPC, w wyroku w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, przypomniał, że pojęcie sądu „ustanowionego ustawą” w rozumieniu art. 6 ust. 1 EKPC, ma w szczególności na celu ochronę sądownictwa przed wszelkimi bezprawnymi wpływami zewnętrznymi, w szczególności ze strony władzy wykonawczej, ale także władzy ustawodawczej lub wpływami w ramach samego wymiaru sprawiedliwości, obejmuje poszanowanie przepisów krajowych dotyczących powoływania sędziów, które powinny być sformułowane w sposób jednoznaczny (§§ 272–280). Trybunał strasburski stwierdził, że powoływanie członków zasiadających w składach orzekających IKNiSP odbyło się z oczywistym naruszeniem podstawowych przepisów krajowych regulujących procedurę powoływania sędziów (§§ 281–338). Wskazał przy tym na brak wystarczających gwarancji niezależności KRS w nowym składzie od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Wywiódł z tego, że powołanie sędziów do IKNiSP nastąpiło z naruszeniem konstytucyjnych zasad funkcjonowania KRS, w tym zasady podziału władzy oraz zasady niezależności sądownictwa, w związku z czym sędziów tych nie można uznać za niezawisłych i bezstronnych (§§ 309–312 i 320). ETPC uznał, że powołania sędziów dokonane w takich okolicznościach wskazywały na całkowite lekceważenie przez władzę wykonawczą autorytetu, niezależności i roli sądownictwa i miały na celu zakłócenie toku sprawowania wymiaru sprawiedliwości, w związku z czym należy uznać, że stanowiły one rażące naruszenie art. 6 ust. 1 EKPC i były rażąco niezgodne z zasadą państwa prawnego (§§ 330 i 338). Wagę tego naruszenia potwierdzają dodatkowo fundamentalne znaczenie i wrażliwy charakter spraw należących do właściwości IKNiSP.

Izba Kontroli w całości nie jest sądem

Z przytoczonych fragmentów wyroków wynika, że trybunały europejskie, stwierdziły brak niezawisłości i bezstronności IKNiSP i jej sędziów w całości, we wszelkich przejawach jej funkcjonowania. Grzechem pierworodnym jest niezgodna z konstytucją kompozycja i sposób funkcjonowania KRS, desygnujących kandydatów na sędziów Izby.

Jeśli ktoś szukał weryfikacji surowych ocen TSUE i EPPC dotyczących IKNiSP, znalazł je szybko we wspomnianych na wstępie postanowieniach z 4 i 5 stycznia 2024 r. Samo użycie terminu „postanowienie” nie jest nawet stosowne.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Połączone obrady sędziów SN mogłyby zakończyć konflikt ws. wygasłych mandatów

Jest tryb rozwiązywania rozbieżności między sądami. Skład Izby Pracy SN i jej prezes nie uznają Izby Kontroli Nadzwyczajnej za sąd. Doprowadzenie do aresztu rozpala ten spór.

Stanisław Biernat, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, były wiceprezes Trybunału