Demokracja konstytucyjna wymaga dojrzałości i świadomości prawnej społeczeństwa. Jej istotą jest dyskurs, stanowiący podstawę decydowania przez większość o kwestiach zasadniczych. Umiejętność krytycznej analizy prezentowanych koncepcji jest warunkiem niezbywalnym jej sensownego funkcjonowania. Niedojrzała struktura społeczna łatwo poddaje się instrumentalnemu sterowaniu i manipulacyjnym technikom. Wykorzystywaniu religijnych lub rasowych uprzedzeń, irracjonalnych niechęci czy resentymentów.
Wielka rola kształcenia
Stąd tak wielką rolę w demokracji konstytucyjnej odgrywa edukacja na wszystkich poziomach. Prawidłowo ukształtowany system kształcenia pozwala stopniowo budować podwaliny opartego na wiedzy, racjonalnego społeczeństwa otwartego. Jednym z poważniejszych zaniechań okresu postkomunistycznej transformacji było nie dość głębokie zreformowanie szeroko pojętego systemu edukacji. Nie podejmując nawet próby opracowania systemowych założeń niezbędnych w demokracji konstytucyjnej, ograniczono się do, niejednokrotnie jedynie fasadowego, egalitarnego, szerokiego dostępu i otwartości studiów wyższych. Zaniedbano edukację zawodową i średnią specjalizacyjną, przede wszystkim zaś dopuszczono się poważnych zaniechań w zakresie edukacji podstawowej. Jednym z wielu błędów było niedostosowanie podstawy programowej do zmian zachodzących w otaczającej nas rzeczywistości oraz pozostawienie bez głębszej refleksji problemu edukacji społeczeństwa obywatelskiego, zastępując rzeczywiste potrzeby niekontrolowaną edukacją religijną. Wprawdzie niezłym pomysłem było szkolenie gimnazjalne, ale i ono nie ustrzegło się przed pamięciowym i odtwórczym programem, przede wszystkim zaś nie przetrwało próby czasu, ulegając bezmyślnej politycznej presji.
Umiejętności zamiast pamięciówki
W zasadzie wszyscy wiedzieli, że w dobie nieograniczonego dostępu do informacji niecelowe jest pamięciowe opanowywanie materiału, lecz wykształcenie umiejętności weryfikowania dostępnych z łatwością informacji oraz dostrzegania rzeczywistych łańcuchów przyczynowo-skutkowych. Że punkt ciężkości kłaść trzeba na umiejętności, logiczne myślenie, wykorzystywanie wiedzy w nowych sferach i dziedzinach, że niezwykle ważne jest rozumienie procesów zachodzących we współczesnym świecie, prawideł działania systemów demokratycznych, roli mediów oraz znaczenia historii dla zmian dokonujących się w aktualnej rzeczywistości. Czy to jednak z lenistwa, czy z braku zdolności przewidywania, nikt nie zdecydował się na głębokie zmiany w systemie edukacji. Jak się wydaje, skutki tego stanu rzeczy obserwujemy dziś, przy czym w dobie prymatu uprzedzeń nad rozumem uderzają one w nas ze zdwojoną siłą.
Czytaj więcej
Możliwy jest powrót do edukacji online, ale szkoły i przedszkola mają zapewnić lepsze wsparcie psychologa.
W społeczności wykształconej w takim systemie skuteczne okazują się nawet niewyrafinowane techniki oddziaływania przez zależne, podległe media czy pomysły łopatologicznej indoktrynacji w procesie edukacyjnym.
