Aplikant musi terminować, a nie kuć - adwokat o kształceniu przyszłych adwokatów

Tylko powrót prawdziwego patronatu daje gwarancję wysokiego poziomu kształcenia przyszłych adwokatów, a zatem również bezpieczeństwa obywateli i dobrej jakości usług prawnych. Aby do tego wrócić, strumień pieniędzy należy skierować wprost do patronów.

„Aplikacja powinna być także akademicka" – tym postulatem Ministerstwo Sprawiedliwości postawiło tezę, że obecny model aplikacji wymaga zmiany. Co do tego pełna zgoda. Obecna aplikacja bardzo mało daje aplikantom, a jeszcze mniej patronom. W czasach przed uwolnieniem dostępu do zawodu aplikanci byli z nimi bardzo związani i mogli od nich wiele czerpać. Teraz patronat często jest fikcyjny.

Wykład, wykład ponad wszystko

Sam z dużą sympatią wspominam swoją relację z moim patronem, który był nieustępliwy w krzewieniu wiedzy oraz plenieniu błędów na przykładzie żywego organizmu, jakim był kierowany do mnie klient. Był jednak chlubnym wyjątkiem na tle pozostałych patronów. Z jednej strony dokuczliwy, wymagał bowiem pełnego oddania, a z drugiej strony szczodrze dzielił się ze mną wiedzą i dawał w tym względzie przewagę nad kolegami u progu kariery adwokackiej.

Aby jednak adwokaci seniorzy stali się na powrót rzeczywistymi mentorami, muszą zostać właściwie docenieni przez system. Przyjęcie aplikanta powinno wiązać się z rzeczywistą rekompensatą finansową dla patronów, do których powinna być dystrybuowana większość opłaty za aplikację. Pozostała niewielka część może pozostać przy samorządzie, aby w cyklu półrocznym, czy też rocznym, sprawdzał postępy aplikantów. Samorząd zwolniony byłby z organizacji zajęć teoretycznych, lub też organizowałby je w znacznie mniejszym wymiarze godzin.

Według obecnych założeń, aplikant przede wszystkim spędza czas na wykładach, na których sprawdzana jest obecność i wymagana niemalże stuprocentowa frekwencja. Ilość godzin zajęć teoretycznych w znacznym stopniu komplikuje mu podjęcie pracy zarobkowej, ale także wywiązywanie się z obowiązków w kancelarii, jeżeli akurat odbywa rzeczywistą aplikację praktyczną. Obecność na wykładzie jest więc wartością nadrzędną, większą niż zdobywanie wiedzy praktycznej, nawet jeśli jest tak możliwość. Zgłoszenie nazwiska patrona jest obowiązkowe, jednak system w żaden sposób nie weryfikuje, jak naprawdę wyglądają ich relacje i czy patron poświęca wystarczająca ilość czasu i uwagi swojemu aplikantowi. Z drugiej strony trudno mieć mu to za złe w sytuacji, gdy system oczekuje, że patron poświęci swój czas i czas przeznaczony na klientów dla idei kształcenia przyszłych adwokatów, jeżeli nie może liczyć na jakąkolwiek rekompensatę z tego tytułu.

Taki model odbywania aplikacji prowadzi do wypaczeń. Patroni są jedynie papierowi, a aplikanci uczą się zawodu nierzadko tylko poprzez zajęcia teoretyczne. Znam wiele osób, które dopiero na egzaminie końcowym pisały swoją pierwszą apelację w życiu.

Nie trzeba chyba tłumaczyć, że żadna aplikacja teoretyczna, czy to akademicka, czy też samorządowa, nie nauczy napisania apelacji, a co dopiero dobrej. Żadna aplikacja teoretyczna nie nauczy, jak zachowywać się w sądzie, jak reagować w sądzie na sytuacje stresowe, jak obsługiwać klientów, jak się z nimi rozliczać, co jest nieetyczne, a co jest zgodne z etyką, czy w końcu, jak wyceniać swoje usługi. Tego wszystkiego może nauczyć tylko codzienne obcowanie z klientem przy nadzorze patrona.

Utyskiwania aplikantów, że obecny egzamin zawodowy jest trudny, wyczerpujący i należy umożliwić jego zmianę poprzez zaliczanie każdego egzaminu z osobna, świadczy o braku zrozumienia, z czym trzeba się mierzyć w codziennej praktyce adwokackiej.

Mentor nauczy, mentor pomoże

Obecny system kształcenia aplikantów został ukształtowany na rynku, na którym było bardzo mało adwokatów z uprawnieniami do bycia patronem, a stosunkowo dużo aplikantów, których z każdym rokiem przybywało. W praktyce nie istniała więc odpowiednia liczba patronów, którzy chcieliby przyjąć aplikanta pod swoje skrzydła i poświęcić mu odpowiednio dużo czasu.

W takiej rzeczywistości oczywistym było, że główny nacisk położyć trzeba było na zajęcia teoretyczne, gdzie jedna osoba jest w stanie przekazać w jednym czasie wiedzę dużej grupie aplikantów. Dzisiaj pierwsi adepci, którzy weszli do zawodu z tzw. otwartej ścieżki, mają już osiem lat doświadczenia i mogą być patronami dla napływających młodszych kolegów. Dysproporcja pomiędzy adwokatami a aplikantami się zatarła i nawet jeśli nie każdy ma chęć albo zdolności do zostania mentorem, to każdy aplikant powinien być w stanie znaleźć patrona, szczególnie gdyby taki patron otrzymywał pokrycie kosztów jego kształcenia z puli pieniędzy stanowiących opłatę za aplikację.

Rzeczywisty patron i praca codziennie u boku mentora to jedyna metoda wykształcenia adwokata, który po ukończeniu aplikacji może samodzielnie oferować swoje usługi. Usługi, których wykonawcą był już kilkadziesiąt razy pod okiem patrona. Co więcej, więź zbudowana z patronem, o czym niestety nie wie większość obecnych aplikantów, jest ogromną wartością i wsparciem na początku samodzielnej drogi zawodowej. W trudnej sprawie jest się kogo spytać o zdanie i ma się zaufanie, że zdanie patrona może być słuszne.