Bezrobocie ukryte w KRUS

[b]Trybunał Konstytucyjny 26 października 2010 r. orzekł, że rolnicy powinni jak wszyscy płacić składki na ubezpieczenie zdrowotne w zależności od osiąganych dochodów.[/b] Trybunał ograniczył jednak wprowadzenie tego obowiązku tylko do rolników ubezpieczonych w KRUS i posiadających powyżej 1ha przeliczeniowego gruntu.

Istotne staje się zatem pytanie, ilu jest takich rolników i jaki mają status materialny? Czy wszystkich można objąć obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia zdrowotne?

[b]Z informacji statystycznych KRUS na 31 grudnia 2009 r. wynika, że rolników właścicieli czy posiadaczy gospodarstw powyżej 1 ha przeliczeniowego było około 930 tys.[/b]

[srodtytul]Swoisty bufor[/srodtytul]

Powszechnie wiadomo, że system ubezpieczenia społecznego rolników pełni nieformalną funkcję przechowywania bezrobotnych tzw. dwuzawodowców. Na ogół posiadaczy drobnych gospodarstw rolnych, którzy jednocześnie dorabiają sobie poza rolnictwem i z tego tytułu są obowiązkowo ubezpieczeni w ZUS i opłacają składki na ubezpieczenia zdrowotne.

Ten fakt potwierdzają autorzy opracowania „Wspólna polityka rolna po 2013 r.” (kwartalnik nr 2 z 2010 r. PAN „Wieś i Rolnictwo”): „Istotna jest też pełniona przez nich (małe gospodarstwa) funkcja swoistego bufora wchłaniającego nadwyżki siły roboczej w okresach kryzysów gospodarczych”.

Nasuwa się tu naturalne pytanie o liczbę osób tylko formalnie ubezpieczonych w KRUS, a w rzeczywistości bezrobotnych. Niełatwo o odpowiedź. W szacunkowym ustaleniu ich liczby pomocna będzie analiza niektórych przepisów [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2008/DU2008Nr%2069poz%20415a.asp]ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy[/link]. Wynika z nich, że bezrobotnym może być między innymi ta osoba, która nie jest właścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zależnym nieruchomości rolnej o powierzchni użytków rolnych przekraczających 2 ha przeliczeniowe.

Na koniec 2009 r. posiadaczy gospodarstw w przedziale 1 – 2 ha przeliczeniowych jednocześnie opłacających składki KRUS było 266 tys.

[srodtytul]Nierówne traktowanie[/srodtytul]

Znacznie gorzej traktowana jest grupa rolników posiadających gospodarstwa powyżej 2 ha przeliczeniowych. W myśl wspomnianej ustawy nie mogą oni się starać o status bezrobotnego.

Odmowa przyznania takiego statusu dwuzawodowemu rolnikowi wyłącznie na tej podstawie, że jest właścicielem gospodarstwa powyżej 2 ha przeliczeniowych, może być moim zdaniem niezgodna z konstytucją. Przepis ten mocno kontrastuje z innym przepisem ustawy o promocji zatrudnienia – art. 2 ust. 2 lit. h – wedle którego bezrobotnym jest ta osoba, która „nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych”.

W bieżącym roku ten limit wynosi 658,5 zł miesięcznie. Z przepisów wynika jednak, że każdy rolnik właściciel lub posiadacz nieruchomości rolnej powyżej 2 ha przeliczeniowych pozbawiony jest statusu bezrobotnego bez względu na to, czy uzyskuje z niej jakiekolwiek dochody.

Natomiast zgodnie z tym przepisem bezrobotnym może zostać dobrze sytuowany menedżer z oszczędnościami na rachunku bankowym. Przytoczone przepisy to wyraźny przejaw nierównego traktowania rolników, szczególnie drobnych.

[srodtytul]Majątek, ale niedochodowy[/srodtytul]

Ogłoszony we wrześniu 2010 r. przeciętny dochód z 1 ha przeliczeniowego w 2009 r. wynosi bowiem 1908 zł rocznie, co miesięcznie daje 159 zł dochodu z każdego ha.

Wynikałoby zatem z tego, że status bezrobotnego w razie utraty pracy powinien otrzymać każdy rolnik posiadający nieruchomość do 4 ha przeliczeniowych, którego przeciętne dochody, według statystyk GUS, nie przekraczają połowy minimalnego wynagrodzenia. Rolników z gospodarstwami od 2 do 4 ha ubezpieczonych w Kasie jest obecnie ok. 250 tys.

Taka zmiana przepisów spowodowałaby wyłączenie ok. 500 tys. rolników, właścicieli i posiadaczy gospodarstw od 1 do 4 ha przeliczeniowych, z obowiązku opłacania składki zdrowotnej. Ich status majątkowy, a zwłaszcza dochodowy, odpowiada jak najbardziej warunkom, jakie powinien spełniać bezrobotny. Taka osoba jest zaś z mocy ustawy ubezpieczona w NFZ bez konieczności opłacania składek zdrowotnych.