Jacek Kondracki: Prasa nie jest dyskusyjnym forum

Senacka Komisja Ustawodawcza przedstawiła projekt zmian do ustawy – Prawo prasowe. Propozycje te wywołują poważne zaniepokojenie.

Oto zamiast sprostowania wiadomości nieprawdziwej lub nieścisłej proponuje się wprowadzenie możliwości żądania publikacji polemiki przez osobę wymienioną w materiale prasowym, bez względu na to, czy jest krytykowana czy chwalona (np. niedostatecznie). Znika również kryterium zagrożenia czy naruszenia dóbr osobistych.

Na łamach prasy i w mediach elektronicznych odbywają się debaty polityków, którzy wzajemnie dokonują oceny partyjnej aktywności swoich interlokutorów. Nietrudno sobie wyobrazić żądania zamieszczenia odpowiedzi na dokonywane oceny, które przecież w publicznej debacie są naturalnym i koniecznym elementem dyskusji.

Lawina żądań

W ten sposób zarówno prasa, jak i media elektroniczne staną się swoistym forum dyskusyjnym, a dyskutanci będą zawłaszczali cenne minuty nadawców i miejsca w prasie.

Równocześnie brak jest elementarnej synchronizacji pomiędzy proponowanymi zmianami a ich uzasadnieniem. W uzasadnieniu podnosi się, że: „Nie wolno zapominać, że godność człowieka, która może doznawać uszczerbku na skutek publikacji prasowych naruszających dobra osobiste, ma rangę wartości konstytucyjnej, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych. (...) W konsekwencji także wzgląd na tę powinność musi determinować kształt oraz kierunek rozwiązań prawnych przyjmowanych przez ustawodawcę zwykłego".

To piękne i jakże słuszne sformułowanie nijak się ma do proponowanej zmiany art. 31 prawa prasowego, albowiem nie ma w niej słowa, że ma służyć ochronie dóbr osobistych. Wręcz przeciwnie. Proponowana redakcja art. 31 prawa prasowego może służyć promowaniu się osób zainteresowanych, prowadzeniu obszernych polemik, a także dawać drogę do wielkiej aktywności osób zainteresowanych promowaniem się w każdej możliwej formie. Efektem tego rodzaju rozwiązań będzie swoiste ograniczenie wolności prasy, gdyż będzie wywoływało to lęk redaktorów naczelnych przed swobodą wypowiedzi, która może prowadzić do lawiny żądań odpowiedzi w trybie art. 31 prawa prasowego.

Nie trzeba szczególnie bujnej wyobraźni, żeby zauważyć, że prasa będzie musiała publikować dodatkowe strony poświęcone wywodom polemistów. Dodatkowo proponowany termin trzech miesięcy, w ciągu którego można żądać zamieszczenia odpowiedzi, stanowi swoiste zaprzeczenie celu regulacji prawnej określonej w art. 31 prawa prasowego, mianowicie umożliwienie osobie zainteresowanej przedstawienia niezwłocznej repliki prasowej na stwierdzenia zagrażające jej dobrom osobistym.

Dla silnych mediów ogólnokrajowych te publikacje będą uciążliwe i kosztowne, ale dla małych lokalnych gazet mogą się okazać wręcz zabójcze z uwagi na ich ograniczone środki finansowe. Gdy, przykładowo, na jednej stronie opublikują dyskusję czterech polityków, a ci następnie zażądają opublikowania odpowiedzi, okaże się, że prawie całe następne wydanie będzie musiało być poświęcone przewidzianej prawem polemice.

Media staną się swoistym forum dyskusyjnym, a dyskutanci będą zawłaszczali cenne minuty nadawców i miejsca w prasie

Wprowadzono również art. 25 ust. 4a, którego treść przytaczam: „W wypadku, gdy redaktor naczelny uzyskuje immunitet procesowy, obowiązany jest do wskazania redaktora, który ponosi odpowiedzialność określoną w art. 46 lub 49a". Autor tego pomysłu demonstruje całkowitą ignorancję w zakresie konstytucyjnego porządku prawnego (art. 42 Konstytucji RP) i elementarnych zasad odpowiedzialności karnej opartej na winie. Taki redaktor „dyżurny" ma odpowiadać za czyny niepopełnione i niezawinione. Swoiste kuriozum! Ostanie się tego przepisu w ostatecznie uchwalonej wersji nowelizacji z pewnością skutkowałoby jego zanegowaniem przez Trybunał Konstytucyjny.

Problemy naczelnego

Najdalej idący sprzeciw budzi pozostawienie art. 46 prawa prasowego, statuującego odpowiedzialność karną za uchylanie się od opublikowania żądanej odpowiedzi prasowej.