Pelc: jak się rozliczać za odprowadzanie ścieków przy własnym ujęciu wody

Do podstawowych usług komunalnych należy zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków. Ze względu na wagę tych usług dla mieszkańców oraz na naturalny monopol dostawców tych usług sfera ta jest bardzo szczegółowo regulowana, a także analizowana przez organy ochrony konkurencji i konsumentów.

Przepisy ustawy z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (t.j. Dz. U. z 2006 r., nr 123. poz. 858, z późn zm.) – zwanej dalej ustawą, w dużym stopniu mają charakter ochronny – zabezpieczający słabszą stronę stosunku zaopatrzenia w wodę i odbioru ścieków. Ustawa definiuje zakres stosownych umów w tym zakresie (zarówno w zakresie esentialia negotti, jak i elementów informacyjnych zawartych w tych umowach), jak i zasad tworzenia taryf stosowanych do rozliczeń za te usługi. Ustawodawca określa także sposób rozliczeń za poszczególne usługi, przy czym regulacja ustawowa w tym zakresie jest uzupełniania także w aktach wykonawczych. Wydaje się jednak, że nie zawsze regulacje te są spójne i wątpliwości budzi, czy rzeczywiście zabezpieczają one interes konsumenta.

Problematyczny pomiar

Z tej perspektywy szczególnie interesująca jest kwestia rozliczeń za zbiorowe odprowadzanie ścieków, w sytuacji gdy konsument ma własne ujęcie wody.

Zgodnie z art. 27 ust. 4 ustawy, ilość odprowadzonych ścieków ustala się na podstawie wskazań urządzeń pomiarowych (w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 15 ustawy urządzenie pomiarowe to przyrząd pomiarowy mierzący ilość odprowadzanych ścieków, znajdujący się na przyłączu kanalizacyjnym, przy czym – na podstawie art. 15 ust. 3 ustawy koszty jego nabycia, zainstalowania i utrzymania ponosi odbiorca usług). W przypadku braku takich urządzeń pomiarowych ilość odprowadzonych ścieków ustala się, zgodnie z art. 27 ust. 5 ustawy, na podstawie pisemnej umowy o zaopatrzenie w wodę lub odprowadzanie ścieków, zawartej między przedsiębiorstwem wodociągowo-kanalizacyjnym a odbiorcą usług – jako równą ilości wody pobranej lub określonej w tej umowie. Ilość wody dostarczonej do nieruchomości ustala się natomiast na podstawie wskazań wodomierza głównego, a w przypadku jego braku – w oparciu o przeciętne normy zużycia wody (art. 27 ust. 1 ustawy). Istnieje też możliwość uwzględnienia w rozliczeniach ilości wody bezpowrotnie zużytej i nie odprowadzonej do systemu kanalizacyjnego, ale jest to możliwe jedynie , gdy wielkość tego zużycia ustalona jest na postawie dodatkowego wodomierza, przy, odmiennie niż przypadku wodomierza głównego, instaluje się go na koszt odbiorcy usług, a nie przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego (art. 27 ust. 6 w zw. z art. 15 ust. 3 ustawy).

Normy przeciętnego zużycia wody ustala minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej w drodze rozporządzenia, na podstawie art. 27 ust. 3 ustawy. Na podstawie tej delegacji Minister Infrastruktury wydał rozporządzenie z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. nr 8, poz. 70), w którym określono przeciętne normy zużycia wody dla poszczególnych grup odbiorców, stanowiące podstawę ustalania ilości pobranej wody w razie braku wodomierza głównego.

Własne ujęcie

W sytuacji odbiorcy usług mającego własne ujęcie wody i korzystającego z usług przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego wyłącznie w zakresie odprowadzania ścieków, który nie zainstalował na swój koszt urządzenia pomiarowego, pojawia się problem, w jaki sposób ustalić ilość odprowadzanych przez niego ścieków. Nie można bowiem oprzeć się na ilości wody pobranej, bo taki odbiorca w ogóle nie pobiera od przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego wody. W związku z tym, nie może on posiadać wodomierza głównego , którym, zgodnie z art. 2 pkt 19 ustawy jest przyrząd pomiarowy mierzący ilość pobranej wody, znajdujący się na każdym przyłączu wodociągowym, a więc w myśl art. 2 pkt 6, odcinku przewodu łączącego sieć wodociągową z wewnętrzną instalacją wodociągową w nieruchomości odbiorcy usług. Pozostaje zatem ustalenie ilości ścieków, jako równą ilości wody określonej w umowie, zgodnie z regulacją art. 27 ust. 5 ustawy.

Ustawodawca upoważnił w art. 27 ust. 2 ustawy, ministra właściwego do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej do określenia w drodze rozporządzenia warunki prowadzenia rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, przy czym w rozporządzeniu tym powinien on wziąć pod uwagę wyposażenie nieruchomości w przyrządy i urządzenia pomiarowe. Między innymi na podstawie tej delegacji ustawowej Minister Budownictwa wydał rozporządzenie z dnia 28 czerwca 2006 r. w sprawie określania taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. nr 127, poz. 886) – zwane dalej rozporządzeniem. Zgodnie z § 16 ust. 6 tego rozporządzenia, jeżeli przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne świadczy wyłącznie usługę odprowadzania ścieków oraz brak jest urządzenia pomiarowego, ilość ścieków ustala się zgodnie z przepisami dotyczącymi przeciętnych norm zużycia wody, a w przypadku braku odniesienia w tych normach - jako równą ilości ścieków określonej w umowie. Oznacza to, że § 16 ust. 6 rozporządzenia nakazuje w rozliczeniach z odbiorcami mającymi własne ujęcie wody i nie korzystającymi z urządzenia pomiarowego stosować do ustalania ilości odprowadzonych ścieków przeciętne normy zużycia wody, stanowiące podstawę ustalania ilości pobranej wody w razie braku wodomierza głównego. Jedynie w przypadku braku odniesienia w tych normach – można w umowie określić ilość ścieków. Jako brak odniesienia w tych normach uznać należy w mojej ocenie odbiorców nie wymienionych w tabelach stanowiących załączniki do powołanego wcześniej rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody. Tylko w takiej sytuacji strony mogą określić w umowie ilość ścieków według swojego uznania, na przykład w oparciu o dodatkowy wodomierz zainstalowany na ujęciu odbiorcy usług, jako równą ilości wody z tego ujęcia.

Takie rozwiązanie prowadzi do istotnych wątpliwości w zakresie zgodności między § 16 ust. 6 rozporządzenia art. 27 ust. 5 ustawy. Art. 27 ust. 5 ustawy jednoznacznie przewiduje, że w razie braku urządzeń pomiarowych ilość odprowadzanych ścieków określa się jako równą bądź ilości wody pobranej bądź ilości wody określonej w umowie i jedynym wyjątkiem od tej zasady jest możliwość uwzględnienia wody bezpowrotnie zużytej na warunkach określonych w art. 27 ust. 6 ustawy. Tymczasem § 16 ust. 6 w sytuacji, gdy nie można określić ilości wody pobranej, bo odbiorca usług nie pobiera tej wody, nakazuje ustalać ilość ścieków w oparciu o przeciętne normy zużycia wody i jedynie w przypadku braku odniesienia w tych normach - jako równą ilości ścieków określonej w umowie.

Jaka ochrona

Tymczasem w świetle art. 27 ust. 5 ustawy umowa dla celów tych rozliczeń powinna wskazywać nie ilość ścieków, lecz ilość wody. Jednocześnie rozporządzenie wprowadza nie przewidzianą art. 27 ust. 5 ustawy trzeci sposób ustalania ilości odprowadzanych ścieków – nie jako równym ilości wody pobranej zgodnie ze wskazaniami wodomierza głównego, ani jako równym ilości wody określonej w umowie, lecz jako ilość ścieków ustalonych w oparciu o przeciętne normy zużycia wody. Taki sposób ustalenia ilości ścieków przewidziany w § 16 ust. 6 rozporządzenia w mojej ocenie prowadzi do kolizji z art. 27 ust. 5 ustawy, a więc w tym zakresie rozporządzenie w obecnie obowiązującym brzmieniu jest wadliwe.

Nie budzi wątpliwości, że intencją takiej regulacji jest ochrona odbiorców usług, tak by przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne nie mogło ich zmuszać do instalowania dodatkowych wodomierzy na ich koszt w sytuacjach innych niż określone w art. 27 ust. 6 ustawy. Natomiast obecne brzmienie § 16 ust. 6 rozporządzenia ogranicza prawo odbiorców usług do wyboru takiej formy rozliczenia i zainstalowania na swój koszt wodomierza dodatkowego na własnym ujęciu wody w celu umownego ustalenia ilości wody dla określenia ilości odprowadzanych ścieków. Brzmienie art. 27 ust. 5 ustawy daje w tym zakresie stronom swobodę wyboru sposobu określenia ilości wody – jeżeli zatem przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne pozostawi w tym względzie odbiorcy usług decyzję, czy chce on się rozliczać według przeciętnych norm zużycia wody, czy według zainstalowanego na swój koszt wodomierza dodatkowego, to rola ochronna normy tej nie zostanie w żaden sposób naruszone. Jednocześnie art. 27 ust. 6 ustawy także nie jest przeszkodą do takiej interpretacji i stosowania ustawy, gdyż nie zawiera on ograniczenia możliwości stosowania wodomierza dodatkowego wyłącznie do ustalania ilości wody bezpowrotnie zużytej, a jedynie wyklucza ustalenie jej ilości w inny sposób.

W takiej sytuacji art. 27 ust. 5 ustawy powinien mieć pierwszeństwo, jak akt wyższego rzędu nad ograniczeniami wynikającymi z § 16 ust. 6 rozporządzenia.