Pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej nieustannie przewija się przez ustawę o VAT, a jego znaczenie jest ogromne – rozstrzyga bowiem m.in. o miejscu opodatkowania danej usługi, a także o możliwości zastosowania mechanizmu odwróconego obciążenia (reverse charge), a więc o faktycznym obciążeniu VAT. Pojęcie to nabrało jeszcze większego znaczenia od 1 kwietnia 2013 r., od kiedy to zagraniczni podatnicy zarejestrowani do polskiego VAT mogą opodatkować (rozliczyć na zasadzie odwróconego obciążenia) świadczone na ich rzecz (np. przez podwykonawców) usługi związane z nieruchomościami jedynie pod warunkiem posiadania w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. Brak posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności w Polsce przez zagranicznego podatnika zarejestrowanego tutaj do VAT powoduje od 1 kwietnia 2013 konieczność rejestracji do VAT w Polsce jego podwykonawców realizujących na jego rzecz (np. jako generalnego wykonawcy) usługi związane z nieruchomością położoną w kraju.
Mając powyższe na uwadze warto pochylić się nad pytaniem, kiedy owe stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej powstaje. Do niedawna definicja stałego miejsca prowadzenia działalności opierała się na wytycznych płynących z orzecznictwa ETS. Sytuacja zmieniła się po 1 lipca 2011 r., kiedy to bezpośrednio w porządku prawnym każdego kraju UE (w tym Polski) obowiązywać rozpoczęło rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) NR 282/2011 ustanawiające środki wykonawcze do dyrektywy 2006/112/WE.
Rozporządzenie zawiera definicję stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z którą pojęcie to oznacza co do zasady dowolne miejsce – inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej podatnika – które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej.
Uwzględniając fakt, iż powyższa definicja bazuje na dotychczasowej praktyce ETS, którego dorobek w tym zakresie nadal pozostaje aktualny, wydaje się właściwym odwołanie do orzecznictwa Trybunału przy badaniu czy w danym przypadku poszczególne znamiona przedmiotowej definicji zostały wypełnione.
Analizując wspomniane orzecznictwo, stwierdzić można, iż stałe miejsce prowadzenia działalności powstanie, jeśli łącznie spełnione będą następujące kryteria odnoszące się do prowadzonej działalności gospodarczej, tj.:
