Blockchain: przed Polską prawdziwe szanse

Bitcoin i inne kryptowaluty to jedne z najbardziej rozpoznawalnych przykładów zastosowania technologii blockchain, a zarazem świetna reklama rewolucyjnego i globalnego potencjału tej technologii. Należy jednak podkreślić, że dzisiaj blockchain to nie tylko bitcoin. Rozwiązania blockchain znajdują coraz większe uznanie poza branżą finansową, np. w usługach prawnych, służbie zdrowia, energetyce, handlu, czy też w administracji publicznej. Dlatego też można oczekiwać, że w najbliższej przyszłości technologia blockchain będzie miała znaczący wpływ na rozwój gospodarki.

Znaczenie technologii blockchain zostało docenione przez Organizację Rozwoju Gospodarczego i Współpracy (ang. Organisation for Economic Cooperation and Development, OECD), gdzie pod koniec 2018 roku powstało Centrum ds. Polityki Blockchain. Centrum ma na celu współpracę z rządami i sektorem prywatnym, aby umożliwić efektywne wykorzystanie potencjalnych korzyści tej technologii przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka i możliwości nadużyć.

Uczestnictwo przedstawicieli polskiego sektora publicznego i prywatnego w projektach i spotkaniach Centrum może pomóc Polsce w upowszechnieniu technologii blockchain w praktyce, a zarazem wesprzeć wzrost i innowacyjność naszej gospodarki.

Co to jest?

Angielska nazwa blockchain (łańcuch bloków) pochodzi od tzw. bloków, w których zapisywane są dane na temat transakcji dokonywanych przez użytkowników. Te bloki są ze sobą powiązane w porządku chronologicznym i wzajemnie zależne od siebie, tworząc łańcuch.

Dane na temat transakcji są zapisywane i udostępniane w formie zaszyfrowanej pomiędzy wszystkimi użytkownikami w ramach określonej sieci blockchain. Oznacza to, że każdy z bloków przez cały czas utrzymuje identyczną kopię rejestru transakcji i każda zmiana w którymkolwiek z bloków pociąga za sobą kaskadujące zmiany całego następującego łańcucha bloków. Istotą blokchain jest zatem istnienie wspólnego rejestru rozproszonego między użytkownikami, bez potrzeby polegania na scentralizowanym pośredniku do weryfikacji transakcji i zarządzania rejestrem.

Czytaj także: Blockchain: Smart kontrakt zdecydowanie wkracza do biznesu

Blockchain zwiększa zatem przejrzystość i bezpieczeństwo dokonywanych transakcji, zmniejszając zarazem rolę i koszty związane z usługami pośredniczącymi. Na przykład w dzisiejszym systemie finansowym bank jest instytucją zaufania publicznego, która pośredniczy w transakcjach finansowych. Bank jest odpowiedzialny za sprawdzenie identyfikacji nadawcy, zdolności nadawcy do dokonania przelewu (tj. wystarczające saldo konta) i dokładności adresu odbiorcy. Tego typu usługi pośrednictwa wiążą się z kosztami, które mogą być wysokie w kontekście transakcji międzynarodowych. Natomiast transakcje wykorzystujące tokeny w postaci kryptowalut opartych na technologii blockchain, np. bitcoin, są uwierzytelniane w sposób zdecentralizowany, bez konieczności polegania na tradycyjnych usługach bankowych.

Wbrew powszechnemu przekonaniu technologia blockchain nie pozwala użytkownikom na zachowanie pełnej anonimowości.

W tym kontekście należy rozróżnić publiczne i prywatne platformy blockchain. W publicznych, np. bitcoin, użytkownicy mogą się zarejestrować, używając pseudonimów, zatajając tym samym swoją tożsamość. Niemniej jednak wszystkie transakcje dokonywane przez takiego użytkownika są dostępne do wglądu pozostałych użytkowników.

W prywatnych platformach, np. otwartych tylko dla pracowników danej firmy lub instytucji, jednym z kryteriów rejestracji lub użycia może być wymóg potwierdzenia tożsamości danego użytkownika.

Przykłady zastosowań

Jak już zostało to wspomniane na wstępie, blockchain to nie tylko kryptowaluty. Przykładów aktualnego lub potencjalnego zastosowania technologii blockchain wciąż przybywa. Opisujemy kilka wybranych przykładów.

Po pierwsze, łańcuch dostaw. Blockchain umożliwia wielu stronom śledzenie i rejestrowanie produktów oraz kontrolowanie ich przemieszczania się w łańcuchu dostaw, a nawet zarządzaniem zapasami produktów. Potencjalne przykłady obejmują śledzenie żywności, leków, czy zasobów naturalnych, takich jak diamenty. Na przykład, Everledger wykorzystuje platformę opartą na technologii blockchain, aby śledzić pochodzenie i przemieszczanie się diamentów i biżuterii o wysokiej wartości (w przeciągu ostatnich trzech lat tym systemem objęto ponad 2 miliony diamentów na całym świecie).

Po drugie, zarządzanie tożsamością. Blockchain można wykorzystać do stworzenia bezpiecznej tożsamości cyfrowej, w tym do świadczenia usług rządowych. Przykładem może być tutaj Estonia, która zastosowała technologię blockchain do ustanowienia cyfrowej tożsamości „e-Estonia", a także zabezpieczenia danych dotyczących jej krajowych systemów ochrony zdrowia, sądownictwa, prawa, bezpieczeństwa i systemów dotyczących działalności gospodarczej.

Kolejny przykład to dystrybucja energii. Blockchain może pomóc w stworzeniu sieci energetycznych peer-to-peer, zmniejszając tym samym zapotrzebowanie na tradycyjnych dostawców prądu. Energia wytwarzana przez gospodarstwa domowe (np. poprzez panele słoneczne) mogłaby być automatycznie handlowana pomiędzy domami, w zależności od tego, który użytkownik potrzebuje więcej energii, a który ma jej w nadmiarze.

Następny przykład to inteligentne kontrakty (ang. smart contracts). Przekładają one prawne zobowiązania zapisane w umowach na kod komputerowy, który sam się wykonuje, gdy spełnione są określone warunki wstępne. Na przykład płatność jest dokonywana po otrzymaniu określonej dokumentacji. Tego typu automatyzacja egzekwowania umów niweluje koszty korzystania z pośredników i zmniejsza ryzyko niezgodności. W tym kontekście dobrze znana już platforma Ethereum jest często używana do tworzenia inteligentnych kontraktów.

Przykładem wykorzystania blockchaina są też księgi wieczyste. Blockchain mógłby zostać użyty do utworzenia „cyfrowej księgi wieczystej" rejestrującej tytuły do nieruchomości wraz z wszelkimi szczegółami dotyczącymi ich sprzedaży. Głównymi zaletami tego rozwiązania byłoby zwiększenie wydajności procesu sprzedaży gruntów, jak również zmniejszenie kosztów związanych z usługami pośredniczących – świadczonymi przez notariuszy, a także zniwelowanie możliwości korupcji. Ten system jest obecnie testowany w krajach takich jak Szwecja czy Ghana.

Kolejny przykład to służba zdrowia. Mogłaby ona skorzystać na zintegrowaniu informacji dotyczących pacjenta w systemie zarządzania danymi opartym na technologii blockchain. Umożliwiłoby to ogólnodostępność istotnych informacji pomiędzy placówkami świadczącymi usługi opieki zdrowotnej. Oczywiście praktyczne wdrożenie tego rozwiązania musi uwzględniać prawa do prywatności pacjentów, dając możliwość zapewnienia pacjentom większej kontroli nad ich dokumentacją medyczną.

Blockchain można też wykorzystać w systemach głosowania. Pozwala on na przeprowadzenie głosowania z niewielkim ryzykiem manipulacji wynikami poprzez zapewnienie transparentności całego procesu dla wszystkich użytkowników. Dodatkowo możliwość zdalnego uczestnictwa w głosowaniu pozwala na zwiększenie udziału w głosowaniu. Na przykład rozwiązanie eVoting oparte na technologii blockchain jest aktualnie wdrażane przez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW) we współpracy z IBM do walnych zgromadzeń akcjonariuszy spółek publicznych.

Coś więcej niż medialny szum

Chociaż blockchain jest wciąż w zarodku zarówno pod względem technologicznego rozwoju, jak i zastosowania w praktyce, technologia ta szybko staje się czymś więcej niż tylko medialnym szumem. Jak opisaliśmy wcześniej, pojawia się coraz więcej pomysłów na jej praktyczne zastosowanie. To szybkie tempo zmian i fakt, że niektóre zastosowania są już w użyciu, powoduje, że decydenci i organy regulacyjne powinny już na tym etapie zdobywać wiedzę na temat możliwości i ryzyka związanego z technologią blockchain.

We wrześniu 2018 r. OECD było gospodarzem pierwszego Forum Polityki Blockchain, które zgromadziło ponad 1000 decydentów z sektora publicznego i prywatnego, w tym przedstawicieli rządów, przedsiębiorstw, ekspertów, naukowców i innych interesariuszy. Była to pierwsza duża międzynarodowa konferencją tego rodzaju, umożliwiająca uczestnikom wymianę poglądów na temat przyszłości blockchain. Dyskusje dotyczyły roli rządów i organizacji międzynarodowych w pomaganiu gospodarkom i społeczeństwom w dostosowywaniu się do tej technologii. W trakcie rozumów dostrzeżono potrzebę kontynuowania wielostronnej współpracy w tworzeniu wytycznych w zakresie blockchaina, która z kolei zaowocowała utworzeniem Centrum Polityki Blockchain przy OECD.

Jednym z głównych celów Centrum jest podnoszenie świadomości na temat możliwości i ograniczeń blockchaina i podobnych technologii rozproszonych rejestrów (ang. distributed ledger technologies, DLT), a także stworzenia wytycznych, aby wykorzystać blockchain w podnoszeniu skuteczności usług publicznych. Praca Centrum uwzględnia również interfejs technologii blockchain z innymi nowymi technologiami, takimi jak sztuczna inteligencja. Centrum podejmuje dalsze badania w zakresie polityki blockchain, a także rozszerza zakres prac pomiędzy OECD i państwami członkowskimi poprzez warsztaty i dyskusje z organami regulacyjnymi, jak również z innymi zainteresowanymi stronami w celu wymiany wiedzy i tworzenia nowych rozwiązań.

W ramach tych działań 12–13 września Centrum organizuje kolejne już Forum Polityki Blockchain w siedzibie OECD w Paryżu. Tym razem Forum pochyli się nad konkretnymi zastosowaniami technologii oraz inicjatywami politycznymi, które pojawiły się w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Oczekuje się, że tegoroczne Forum przyciągnie jeszcze więcej uwagi niż w 2018 roku.