Jak ustalić koszty podatkowe, jeśli nastąpi zwrot z PPK

Jednym z kluczowych tematów związanych z pracowniczymi planami kapitałowymi jest sposób kalkulowania dochodu w przypadku niektórych rodzajów wypłat z PPK. Zasadniczo bowiem wypłaty środków z PPK podlegają zwolnieniu z podatku dochodowego. Ale pamiętajmy, że w przypadku niektórych rodzajów wypłat, w szczególności niespełniających celu gromadzenia środków w programie PPK, więc zwrot z PPK przed ukończeniem 60. roku życia czy wypłata po ukończeniu tego wieku, ale szybciej niż w okresie dziesięciu lat (tu częściowo), należy obliczyć i zapłacić podatek dochodowy.

Czytaj też: Pracownicze Plany Kapitałowe: nowy system oszczędzania nie dla wszystkich

Podatek będzie liczony od zysku wypracowanego na inwestycji w PPK, a ustawodawca dołączył dochody z PPK do kategorii zysków kapitałowych opodatkowanych tzw. podatkiem Belki i dość intensywnie rozbudował część ustawy PIT dotyczącej tego podatku. A zatem dochody z niektórych wypłat z PPK będą opodatkowane podobnie jak odsetki bankowe, zysk z funduszy inwestycyjnych czy dochody z produktów ubezpieczeniowych z komponentem inwestycyjnym. Sama kalkulacja podatku i obowiązki płatnika w tym przypadku co do zasady ciążą na instytucji finansowej. Co do zasady, gdyż np. w przypadku PPK widzimy także wyjątek – kiedy to sam uczestnik jako podatnik powinien dopilnować zapłaty podatku, ale o tym w kolejnym artykule o podatkowych aspektach PPK.

Ból głowy instytucji finansowych

Skoro tematy podatkowe w zakresie PPK to przede wszystkim ból głowy instytucji finansowych, to w praktyce nie zajmują one zbyt mocno pracodawców ani przyszłych uczestników, nic zresztą dziwnego, najpierw trzeba porządnie zrozumieć, co to jest właściwie PPK i jak to będzie działać. Spróbujmy jednak wrócić do naszego tematu: jak należy skalkulować koszty przy zwrocie z PPK.

Zwrot to wycofanie

Po pierwsze, co to jest zwrot? Zwrot zgodnie z ustawą o PPK to wycofanie środków zgromadzonych w PPK przed osiągnięciem przez uczestnika PPK 60. roku życia. W pełni opodatkowany zwrot, o którym tutaj mówimy, może odbyć się na wniosek uczestnika (art. 105 ustawy o PPK). Zwrot dokonywany jest w formie pieniężnej w terminach ustalonych w statucie danej instytucji finansowej obsługującej PPK. Zgodnie z objaśnieniami przygotowanymi przez Ministerstwo Finansów wspólnie z PFR, zwrot może być tylko całkowity, nie można będzie zatem wycofać środków jedynie częściowo.

W przypadku zatem, gdy uczestnik zawnioskuje o wycofanie środków z PPK, zadaniem instytucji finansowej będzie odpowiednie obliczenie, pobranie i wpłacenie do urzędu skarbowego podatku Belki od wypracowanego zysku na rachunku uczestnika PPK. I tu pojawia się pytanie, jak należy skalkulować koszty uczestnika dla celów wyliczenia podstawy opodatkowania.

Zwróćmy uwagę na brak w przepisach ustawy PIT definicji wydatków na nabycie jednostek uczestnictwa. Brak jest także precyzyjnych przepisów dotyczących liczenia kosztów przy zwrocie z PPK przed ukończeniem 60. roku życia, w związku z tym istnieją wątpliwości, jaką wartość kosztów można uwzględnić przy liczeniu dochodu i podatku na moment zwrotu z PPK. Czyli: czy do kosztów, oprócz wydatków uczestnika stanowiących wprost wpłaty na PPK pochodzące z wynagrodzenia uczestnika, można wziąć również pełną wartość wpłat finansowanych przez pracodawcę i wpłat dokonywanych przez Skarb Państwa (wpłata powitalna i wpłaty roczne).

Fundusz Pracy ma przychód

Należy przy tym wskazać, że w przypadku zwrotu wszystkie środki zarejestrowane na subkoncie Skarbu Państwa (tj. wpłaty powitalne i roczne + wypracowany zysk na tych środkach) będą podlegały przekazaniu na rzecz Skarbu Państwa i traktowane jako przychód Funduszu Pracy. Ponadto 30 proc. środków pieniężnych z subkonta pracodawcy (wpłaty pracodawcy plus wypracowany zysk na tych środkach) będą podlegały przekazaniu do ZUS i traktowane jako przychód Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (sic!). Informacja o przekazanej do ZUS kwocie będzie ewidencjonowana na koncie osoby zatrudnionej jako składka na ubezpieczenie emerytalne.

Mając na uwadze techniczne aspekty kalkulacji podatku, logiczne byłoby podejście, zgodnie z którym do kosztów uczestnika przy kalkulacji dochodu uwzględniamy jedynie wydatki na nabycie tych jednostek uczestnictwa, które podlegają umorzeniu w celu dokonania zwrotu środków pieniężnych na rzecz tego uczestnika – czyli odpowiednio wydatki na nabycie 70 proc. jednostek uczestnictwa pochodzących z wpłat pracodawcy oraz wydatki na nabycie 100 proc. jednostek uczestnictwa pochodzących z wpłat pracownika.

Do umorzenia

Jednak należy mieć na uwadze, że zgodnie z wyjaśnieniami PFR zwrot może być jedynie całkowity, a więc wszystkie jednostki na rachunku uczestnika będą podlegały umorzeniu, tj. całość środków zostanie wycofana z rachunku uczestnika. W takim przypadku, możemy sobie wyobrazić, iż uczestnik mógłby domagać się, aby potraktować jako jego koszt podatkowy wszystkie dokonane na jego rachunek wydatki na nabycie jednostek uczestnictwa, w tym wydatki pochodzące z przekazanych przez Skarb Państwa i pracodawcę składek. Przecież z prawnego punktu widzenia można by argumentować, iż to również były „wydatki" pracownika. Na moment otrzymania wpłat od pracodawcy wpłaty te potraktowane były bowiem jako przychód pracownika i odpowiednio opodatkowane (wpłaty od pracodawcy) lub zwolnione z podatku (wpłaty od Skarbu Państwa).

Fakt, iż następnie środki pochodzące z części wpłat pracodawcy i całości wpłat Skarbu Państwa podlegają przekazaniu do FUS i Funduszu Pracy nie powinno pozbawiać pracownika możliwości ekonomicznego wykorzystania wpłat jako kosztów podatkowych.