Platforma Obywatelska - władza dla jednej partii

Istnieją dwa sposoby oceny stanu stosunków politycznych w kraju. Jeden z nich polega na odniesieniu ich do pewnego wzorca dobrego państwa i ustroju. Wynik takiej oceny jest jednak z reguły negatywny, ponieważ rzeczywistość rzadko sięga ideału. Często natomiast bywa dyskusyjny, albowiem poglądów na ideał jest wiele i są one często rozbieżne.

Nie miałbym nic przeciwko temu, aby naszym ideałem ustrojowym był stan, w którym stanowiska publiczne obsadzane są zgodnie z moralnymi i zawodowymi wymogami kompetencji, by ludzie obozu rządzącego i opozycji harmonijnie ze sobą współpracowali dla dobra wspólnego, a ci, którzy okazali się niegodni urzędów, byli z nich szybko usuwani, oraz by zdanie obywateli brane było pod uwagę przy podejmowaniu decyzji.

Drugi sposób polega na tym, że za kryterium oceny uznaje się sytuację, jaka istnieje w innych, podobnych krajach. Nie jest to może metoda najdoskonalsza, bo wcale nie jest pewne, że sytuacja ta zasługuje na pochwałę. Ma jednak tę zaletę, że przenosi nas na grunt twardej rzeczywistości, a nie na pole subiektywnych – choć szlachetnych na ogół – wyobrażeń i odczuć.

Po ostatnich wyborach prezydenckich dały się słyszeć głosy niepokoju, że powołanie na urząd głowy państwa przedstawiciela partii, która posiada większość w parlamencie oraz obsadza stanowiska premiera i marszałka Sejmu, przybliża nas do niebezpiecznej granicy absolutum dominium. Zdaniem krytyków tego stanu rzeczy byłoby lepiej, aby główne siły polityczne w Polsce uczestniczyły w obsadzie stanowisk publicznych w sposób bardziej zrównoważony.

Może byłoby to rzeczywiście dobre z punktu widzenia pewnego ustrojowego ideału. Pytanie jednak, czy ideał taki jest w świecie dostatecznie często, urzeczywistniany. Mam co do tego wątpliwości. Pobieżna obserwacja stanu stosunków politycznych w krajach demokratycznych przekonuje, że mamy raczej do czynienia z sytuacją, która od tego ideału odbiega.

Tak jest na przykład w USA, gdzie wielokrotnie zdarzało się, że urząd prezydenta przypadał przedstawicielowi ugrupowania posiadającego w Kongresie większość. Prezydent nie powoływał zwykle w skład swojej administracji ludzi partii przeciwnej, lecz swoich stronników. Nawet członkowie Sądu Najwyższego, którego obsada należy do prezydenta, są mianowani spośród prawników o zbliżonych poglądach ideowych do poglądów głowy państwa.

Sytuacja określana mianem kohabitacji zdarza się od czasu do czasu we Francji, ale regułą jest to, że tzw. większość prezydencka pokrywa się z parlamentarną i rządową. A i w Niemczech prezydentem została ostatnio osoba bliska koalicji rządzącej.

Tożsamość polityczna prezydenta i większości parlamentarnej zdarzała się po 1989 r. i w Polsce. Ostatnio w latach 2005 – 2007, gdy szczególnie bliskie, bo nie tylko polityczne, ale i braterskie, stosunki łączyły prezydenta Lecha i premiera Jarosława Kaczyńskich.

Jedynym dostępnym w ustroju demokratycznym sposobem, aby uniknąć takiego obrotu rzeczy, jest wygranie wyborów. Jeśli wyborcy nie dostrzegają nic groźnego w oddaniu ważnych stanowisk w ręce jednej opcji, to można nad tym ubolewać, ale nie można się temu przeciwstawić, chyba że w drodze rewolucji lub zamachu stanu.

Zresztą nie należy przesadzać z niebezpieczeństwami, które mogą się łączyć z taką kumulacją władzy. Wybory następują dość często, są wolne, uczciwe i przemienne (kadencje prezydenta i parlamentu nie pokrywają się), opozycja czuwa, prasa demaskuje, a poza tym nie cała władza publiczna w państwie skupiona jest w instytucjach centralnych. Jest ona rozproszona, uczestniczą w niej organy samorządu terytorialnego trzech szczebli. Nie jest przecież tak, że we wszystkich województwach, miastach, powiatach i gminach rządzą ludzie prezydenta lub premiera.

Podobnie zresztą jest w innych krajach. W USA i RFN mamy do czynienia ze znaczną decentralizacją władzy, a gubernatorem stanu lub premierem landu często jest ktoś inny niż stronnik prezydenta lub kanclerza.