Jak dzieci, to tylko na emigracji

Gdy Bartosz Marczuk w „Rzeczpospolitej" ?(6 lutego 2014 r.) podał najnowsze dane Office for National Statistics (ONS), z których wynika, że polska emigrantka w Anglii i Walii ma średnio 2,13 dziecka, a w Polsce – według danych GUS – ten wynik to tylko 1,3 dziecka, podniósł się szum niedouczonych środowisk lewicowych wyśmiewających te dane i wskazujących na błędną metodologię wyliczeń.

„Newsweek" 7 lutego napisał: „Niestety, cytując klasyka, istnieje kłamstwo, wielkie kłamstwo i statystyka. A w tym wypadku chodzi o porównywanie dwóch statystyk prowadzonych według różnej metodologii, z czego jedna jest dodatkowo zniekształcona przez nadreprezentację młodych kobiet-emigrantek. Polki na Wyspach nie tak płodne, jak »Rzeczpospolita« by chciała. To nieprawda, że Polki rodzą więcej dzieci w Wielkiej Brytanii niż w Polsce. Badania nie biorą pod uwagę wszystkich danych".

„Gazeta Wyborcza" słowami Dominiki Wielowieyskiej w artykule zatytułowanym „Polki na Wyspach chętniej rodzą dzieci niż w kraju? To mit. Ale są najdzietniejsze spośród imigrantek" dokonała dość karkołomnej manipulacji, powołując się na obliczenia think tanku Polityka Insight, które – cytując dosłownie – brzmią tak: „Według obliczeń Polityki Insight cząstkowy współczynnik płodności dla Polek w wieku 25–34 lat wynosi na Wyspach 0,112; dla kobiet w tym samym wieku w Polsce 0,095. Jeśli doliczyć młodsze i starsze Polki, które rodzą w Polsce, ale są mniej reprezentowane w Wielkiej Brytanii, łączna dzietność Polek w obu krajach pozostaje na zbliżonym poziomie".

Włos się jeży

Jako nauczycielowi akademickiemu i demografowi włos jeży mi się na głowie i zanim odpowiem na pytanie, dlaczego dane dotyczące współczynnika dzietności Polek w Anglii i Walii oraz w Polsce podlegają takiej manipulacji, to muszę ekspertom Polityki Insight i piszącym lub powołującym się na nich dziennikarzom przypomnieć kilka fundamentalnych zasad dotyczących miary dzietności, jakim jest całkowity współczynnik dzietności (TFR – Total Fertility Rate).

Apeluję w tym miejscu również do środowisk naukowych o wprowadzenie w swoich macierzystych jednostkach podstaw nauczania demografii choćby w bardzo skróconej formie. Być może wyeliminuje to gafy ekspertów. Chyba że nie o brak wiedzy chodzi, ale o manipulację.

Otóż co pokazuje TFR?

1. Pokazuje, ile dzieci urodziłaby hipotetyczna kobieta w trakcie trwania życia, gdyby rozciągnąć wzorzec dzietności z danego roku na całe jej życie (w przypadku Anglii i Walii oraz Polski porównano dane spisowe za 2011 r.).

2. Łączna dzietność nie zależy ani od liczby kobiet, ani struktury kobiet według wieku.

3. Łączna dzietność zależy wyłącznie od sum cząstkowych współczynników płodności

4. Eksperci Polityki Insight dzielnie wyliczyli różnice w cząstkowych współczynnikach płodności dla grupy wieku 25–34 (a raczej dwóch grup 25–29 i 30–34). Zapomnieli, niestety, podać wartości współczynników płodności dla grup poniżej 20, 20–24, 35–39, 40–44 i 45–49. Dopiero zsumowanie współczynników płodności dla tych wszystkich grup wieku daje współczynnik dzietności, który dla Polek w Anglii i Walii jest powyżej zastępowalności pokoleń i wynosi 2,13, a dla kobiet w Polsce 1,3!

Obyśmy nie przespali swojej ostatniej szansy na zmiany w polityce demograficznej, tak jak Ukraina przegrała swoją pomarańczową rewolucję

5. Jaki jest jeszcze wniosek z tych danych i wyliczeń: otóż zdecydowanie mniej liczne (niedoreprezentowane) w porównaniu z populacją Polski młode Polki w UK (20–24), jak i starsze (35–39) mają o wiele wyższe współczynniki płodności niż Polki mieszkające w Polsce.