Rafał Wiśniewski: Dyplomacja dla III RP, nie dla partii

W tekście „Zmiany PiS w MSZ były złe. Teraz potrzeba większego wyczucia” Zbigniew Lewicki twierdzi, że w polskiej służbie zagranicznej odbywa się niepotrzebna czystka, niszczy się międzynarodowy autorytet Rzeczypospolitej, a do tego politykę tę realizują ludzie niedoświadczeni, groźni dla bezpieczeństwa Polski, najczęściej z moskiewskimi koneksjami.

Informuję, że wśród moich kilkunastu najbliższych współpracowników jako szefa służby zagranicznej są wyłącznie osoby z dużym doświadczeniem (dyplomatycznym) oraz szczerze oddane Polsce i naszej racji stanu. Nie ma wśród nich nikogo z jakiegokolwiek partyjnego naboru, co było normą w MSZ przed 13 grudnia 2023 roku i o czego skutkach słyszymy teraz przy okazji przesłuchań przed różnymi sejmowymi komisjami śledczymi. Żadne z nas nie wybiera się na placówkę do Londynu.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Zbigniew Lewicki: Zmiany PiS w MSZ były złe. Teraz potrzeba większego wyczucia

Zmiany w dyplomacji są potrzebne, ale trzeba je przeprowadzić z wyczuciem, nie niszcząc tego, co...

Sam nie wstydzę się ani swego dorobku zawodowego po 1989 r., ani tego, co robiłem wcześniej, jako licealista i student, w podziemiu, w samizdacie, w niezależnych mediach katolickich, w nieoficjalnej komunikacji pomiędzy antykomunistycznymi środowiskami w Polsce i na Węgrzech. Sugeruję prof. Lewickiemu prowadzenie debaty o tych poważnych sprawach na poziomie godnym jego osiągnięć jako dyrektora w MSZ w latach 90. Zachęcam do unikania argumentów ad personam.

Zmiany w MSZ: zmarnowana szansa roku 2015

Sednem argumentacji prof. Lewickiego jest stwierdzenie, że nawet ekipa solidarnościowa po 1989 r. nie zdecydowała się na tak szybką i dużą wymianę kadry ambasadorskiej jak obecny rząd. Takie postawienie sprawy zatraca esencję tego, czym sytuacja z roku 2024 różni się nie od tej z 1989 r., ale tej z 2015 r.

Różnica polega na tym, że w 2015 r. – dziewięć lat temu – w MSZ czekały na nową ekipę rządzącą całe pokolenia dyplomatów przyjętych do pracy po 1989 r., wykształconych i sprawdzonych w realiach wolnej Polski. Byli wśród nich i 30-latkowie, i 60-latkowie, a nie tylko owi dosyć mityczni 40-latkowie, których rzecznikiem stał się teraz prof. Lewicki.

Wszyscy mieli nadzieję, że po 25 latach niepodległej Polski nowy obóz władzy będzie kontynuował politykę poprzedników, którzy w coraz większym stopniu profesjonalizowali polską służbę zagraniczną, eliminowali z niej znaczenie czynnika lojalności politycznej, a tym bardziej towarzyskiej lub zgoła rodzinnej.

W MSZ AD 2015 były też osoby, które zaczęły karierę za PRL. Mało kto uważał to wówczas za powód do chwały. III RP miała jednak już wtedy 25 lat, aby tych ludzi zweryfikować, także poprzez ocenę ich pracy na rzecz w pełni niepodległej Polski. Jeśli tego nie zrobiła, to grupowe wyrzucenie części z nich z pracy w 2022 r., 33 lata po zmianie systemu, raczej nie mogło zakończyć się innym efektem w postępowaniu przed niezależnym polskim sądem jak przywróceniem do pracy.

Czytaj więcej

Komentarze

Jerzy Haszczyński: Wielka polityka zagraniczna, krajowi zdrajcy i złodzieje. Po exposé Radosława Sikorskiego

Wystąpienie ministra Radosława Sikorskiego w Sejmie to był bardzo ciekawy, niekiedy błyskotliwy w...

Trwający przez ćwierćwiecze kurs na stopniową profesjonalizację polskiej służby zagranicznej był realizowany, chociaż rzadko otwarcie deklarowany, przez kolejne rządy i kolejnych prezydentów. Nominacje na placówki zagraniczne osób spoza grona zawodowych dyplomatów zdarzały się, ale coraz rzadziej. W 2015 r. na czele żadnej kluczowej polskiej ambasady nie stał nieprofesjonalista. Na stanowiskach kierowniczych w centrali MSZ pracowali wyłącznie członkowie służby zagranicznej i cywilnej.

Polska dyplomacja zbliżała się stopniowo do standardu zachodnioeuropejskiego. A model ten jest prosty i sprowadza się do tego, że szefami placówek zagranicznych zostają praktycznie tylko doświadczeni dyplomaci. Tak jak dowódcami w armii tylko doświadczeni oficerowie, a ordynatorami – doświadczeni lekarze.

Taki ceniony znawca USA jak prof. Lewicki musi przy tym wiedzieć doskonale, że w całym świecie zachodnim właściwie tylko dyplomacja amerykańska jest do pewnego stopnia wyjątkiem od tego modelu. Tylko w USA, jakkolwiek starą demokracją by były, szef władzy wykonawczej może mianować zwyczajowo ok. 20 proc. ambasadorów spoza grona profesjonalistów, często honorując tak swoich przyjaciół czy wręcz sponsorów swojej kampanii.

Służba zagraniczna za PiS, czyli ku dyplomacji partyjnej

Profesor Lewicki pisze teraz, że zmiany realizowane przez PiS w MSZ w latach 2015–2023 były złe, a także, że je krytykował. Mimo szczerych chęci nie znalazłem publikacji, które by to potwierdzały.

Jesienią 2015 r. prof. Lewicki nie protestował przeciwko błyskawicznej nowelizacji ustawy o służbie cywilnej, która faktycznie demontowała fundamenty niezależności urzędniczego aparatu administracji rządowej w Polsce. Ani w 2015 r., ani w kolejnych latach nie znalazłem nawet śladu protestu jego autorstwa przeciwko licznym, publicznym atakom na dyplomatów III RP, których winą było, że pracowali również dla ekipy PO–PSL. Nie czytałem apeli do ówcześnie rządzących, by nie marnowali potencjału kadr polskiej dyplomacji po 2015 r. degradowanych, usuwanych w zawodowy niebyt, skłanianych do odejścia z zawodu.

Nie znalazłem wreszcie dowodów krytycyzmu wobec przyjętej w 2021 r. nowej ustawy o służbie zagranicznej stanowiącej jej faktyczny koniec w Polsce, która dodatkowo kuriozalnie zwalniała ambasadorów ze spełnienia wymogów kompetencyjnych, jak i praktycznie z jakiejkolwiek odpowiedzialności za… kierowanie powierzonymi im placówkami.

Próba odbudowy dyplomacji III RP

Obecna zmiana w kontekście sytuacji zastanej w polskiej dyplomacji po latach 2015–2023 nie jest ani nieodpowiedzialna, ani radykalna. Odwoływani są albo ambasadorzy z długim stażem na – czasami kolejnych – placówkach (co jest w dyplomacji regułą, a nie szykaną), albo nominaci polityczni. W grudniu 2023 r. szefami placówek zagranicznych w ponad połowie przypadków byli nieprofesjonaliści (chyba światowy ewenement!).

Informacje o planowanym odwołaniu zainteresowani dostają nie dwa–trzy tygodnie wcześniej, jak zdarzało się po 2015 r. Mają czas się przygotować do powrotu, pożegnać, spakować. Wracają nie w pierwszych tygodniach czy miesiącach sprawowania władzy przez nowy rząd, ale latem, by zmiany dotyczące rodziców nie dotknęły ich dzieci w wieku szkolnym. Profesjonaliści mają szansę po powrocie do MSZ otrzymać stanowiska zgodne z ich kompetencjami i dorobkiem. Nikt nie przeprowadza ani nie nawołuje do jakichkolwiek czystek. Oczywiście, jeśli ktoś naruszył prawo, interesy polskiej racji stanu czy elementarną etykę zawodową, musi liczyć się z konsekwencjami.

Na miejsce odwoływanych ambasadorów proponowani są kandydaci w ok. 90 proc. wywodzący się z MSZ lub mający wcześniejsze doświadczenie dyplomatyczne, a w każdym wypadku – z odpowiednim dorobkiem międzynarodowym i zarządczym. Nie jest więc w najmniejszym stopniu tak, że jednych nominatów partyjnych zastępują kolejni. W miejsce nieprofesjonalistów i nominatów politycznych wchodzą w zdecydowanej większości zawodowi dyplomaci.

A że jest wśród kandydatów trochę osób starszych, w tym takich, które godzą się wspomóc polską służbę zagraniczną przez np. dwa lata? Trudno, by po czystkach poprzednich ośmiu lat było inaczej.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Radosław Sikorski: Reakcje na moje exposé potwierdzają to, co mówiłem o PiS

Część krytyków zarzuca mi, że zbyt wiele czasu w exposé poświęciłem na wiwisekcję działań PiS. Ni...

Program reprofesjonalizacji służby zagranicznej na poziomie poniżej szefów placówek, a zatem na tym, za który odpowiadam formalnie jako jej szef, jest jeszcze bardziej jednoznaczny. Latem br. i w 2025 r. na merytoryczne stanowiska w polskich ambasadach i konsulatach generalnych wyjadą prawie bez wyjątku zawodowi dyplomaci albo pracownicy delegowani na podstawie stosownych porozumień przez inne resorty. Na wakaty w dyrekcjach Instytutów Polskich zostaną ogłoszone otwarte konkursy.