Jak zawalczyć o nowe pieniądze dla polskiego przemysłu?

Poprawa konkurencyjności unijnego przemysłu stała się priorytetem obecnej Komisji Europejskiej. Wyrazem tego jest komunikat „Pakt na rzecz czystego przemysłu” (Clean Industrial Deal), a Fundusz Konkurencyjności ma być jednym z kluczowych narzędzi wsparcia. Szczegóły dotyczące jego funkcjonowania, tj. dokładna formuła, wielkość finansowania czy priorytetowe technologie, pozostają na razie nieznane.

Czytaj więcej

Surowce i Paliwa

Globalna bitwa o metale ziem rzadkich. Chiny grają va banque

W odpowiedzi na zaporowe cła USA Chiny najpierw zatrzymały swój eksport metali ziem rzadkich, w k...

Z dotychczasowych informacji wynika, że fundusz ma wspierać innowacyjny przemysł „Made in the EU”, w tym sektor czystych technologii i dekarbonizację przemysłu. Będzie on finansowany m.in. przez Bank Dekarbonizacji Przemysłu. Komisja Europejska liczy także na zaangażowanie funduszy prywatnych. Wprowadzenie funduszu wymagać będzie unijnego procesu legislacyjnego, a ostateczny kształt budżetu UE, który wpłynie na jego wielkość, będzie negocjowany w najbliższych latach. Jednak rozmowy o tym, jak powinien funkcjonować sam fundusz, toczą się już teraz.

Różne cele i różne interesy

Strony zaangażowane w powstanie funduszu mają odmienne cele. Komisja Europejska dąży do uzupełnienia polityki klimatycznej poprzez stymulowanie rozwoju zdolności produkcyjnych czystych technologii. Kraje członkowskie są zgodne co do potrzeby zwiększenia konkurencyjności UE, ale różnią się w podejściu do samego funduszu w zależności od stopnia uprzemysłowienia, zamożności czy kondycji finansów publicznych.

Polski rząd znajduje się w szczególnej sytuacji: Polska jako jeden z największych beneficjentów unijnego budżetu obawia się, że proponowane zmiany mogą ograniczyć napływ środków do tradycyjnie wspieranych obszarów (polityka regionalna, rolnictwo). Polskie firmy natomiast, patrząc przez pryzmat własnych interesów, często prezentują fragmentaryczne stanowiska lub są niedostatecznie zaangażowane w debatę.

Jakiego Funduszu Konkurencyjności potrzebuje Polska?

Potrzebujemy funduszu, który pomoże przezwyciężyć długofalowe bariery w rozwoju i da impuls do unowocześniania przemysłu, pozwalając na budowanie przewag konkurencyjnych w przyszłości. Oznacza to wsparcie inwestycji w efektywność energetyczną, zmniejszenie zużycia energii, transformację przemysłów energochłonnych w celu utrzymania przez Polskę produkcji kluczowych dla UE surowców, materiałów i półproduktów. To także zwiększenie roli kraju w wytwarzaniu czystych technologii oraz systemowe włączenie Polski do łańcuchów wartości i zespołów pracujących nad innowacyjnymi rozwiązaniami w branży czystych technologii, niskoemisyjnego przemysłu oraz gospodarki obiegu zamkniętego. Tylko w ten sposób możliwe będzie trwałe zwiększanie roli Polski w obszarach innowacyjnych oraz współdecydowanie o priorytetowych technologiach.

Polski rząd dopiero rozpoczyna przygotowania

Chcąc włączyć się w negocjowanie funduszu, należy zidentyfikować wyzwania w kraju. Kluczowe zatem jest stworzenie krajowej strategii przemysłowej czytelnie wskazującej, które cele lub branże są uznawane z polskiej perspektywy za priorytetowe i powinny być wspierane ze środków publicznych. Ważne jest też zachowanie spójności kluczowych dokumentów strategicznych (np. „Krajowy plan energii i klimatu”).

Konieczne będą też optymalizacja wydatkowania publicznych pieniędzy na transformację przemysłu oraz przygotowanie planu kluczowych wydatków i reform tak, aby uniknąć konkurowania o krajowe pieniądze tam, gdzie lukę inwestycyjną mogą pokryć fundusze unijne, a środki krajowe skoncentrować na wybranych gałęziach niskoenergochłonnych.

Przede wszystkim jednak niezbędne jest negocjowanie kształtu Funduszu Konkurencyjności, uwzględniające specyfikę polskiej gospodarki i potrzeby poszczególnych sektorów, a zwłaszcza podmiotów energochłonnych, które z powodu rosnących kosztów dekarbonizacji mogą rozważać przeniesienie produkcji poza Unię (carbon leakage). Biorąc pod uwagę ograniczenia budżetowe, zasadne jest negocjowanie nie tylko dotacji, ale również takich mechanizmów wsparcia zwrotnego i gwarancji, które zapewniają udział podmiotów z Polski lub regionu w korzystaniu ze środków i realizacji inwestycji.