Po dziesięcioleciach względnego pokoju rzecz nie do pomyślenia miała miejsce w tym roku, kiedy doszło do wybuchu wojny na terytorium Europy. W obliczu katastrofy humanitarnej w Ukrainie reszta świata boryka się z użyciem eksportu żywności i energii jako broni przez Rosję. Nowe realia geopolityczne ożywiły determinację Europy, by przyspieszyć naszą transformację energetyczną, rozwinąć strategiczną autonomię i zwiększyły nasze ambicje w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu. Unia Europejska wkroczyła już na dobrze ukierunkowaną drogę, aby stać się światowym liderem w działaniach związanych ze zmianą klimatu. Nasz Zielony Ład przedkłada starannie przygotowany zestaw środków regulacyjnych, środków dotyczących ustalania opłat za emisję gazów cieplarnianych i środków podatkowych, aby wprowadzić zmiany, których potrzebujemy, aby osiągnąć nasze cele.
Trzeba szybko działać
Pierwsza połowa tego dziesięciolecia będzie miała decydujące znaczenie dla uruchomienia działań z zakresu polityki, aby sprostać wyzwaniu związanemu z kryzysem klimatycznym i kryzysem różnorodności biologicznej. Opodatkowanie może być potężnym narzędziem zachęcającym do zmiany zachowań i pomagającym osiągnąć cele polityczne. Na przykład około 40 proc. spadku palenia w UE w ostatnim dziesięcioleciu wynika z opodatkowania, podczas gdy w niektórych krajach drastyczne ograniczenie korzystania z plastikowych toreb na zakupy nastąpiło po wprowadzeniu skutecznych podatków od tworzyw sztucznych.
Jednak w ostatnim dziesięcioleciu dochody z podatków na ochronę środowiska w UE utrzymywały się na bardzo niskim poziomie i w 2020 r. wynosiły około 2,2 proc. PKB. W związku z tym, biorąc pod uwagę wpływ na zachowanie i potencjał przychodowy podatków ekologicznych, są one instrumentem, który powinniśmy wykorzystywać w znacznie większym stopniu.
Unijne ramy opodatkowania energii, które są najpowszechniejszą formą opodatkowania związanego z ochroną środowiska, zostały opracowane w latach 90. i nie były aktualizowane od 2003 r. Stały się one całkowicie niewystarczające, aby wspierać transformację energetyczną następnego dziesięciolecia. W 2021 r. Komisja Europejska zaproponowała gruntowny przegląd przepisów, dostosowując sposób opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej. Proponowane przepisy będą o wiele bardziej spójne z transformacją ekologiczną – najbardziej zanieczyszczające paliwa kopalne będą opodatkowane w największym stopniu, co zachęci do przejścia na mniej opodatkowane czystsze paliwa, takie jak odnawialne źródła energii lub zaawansowane biopaliwa. Przepisy staną się również bardziej racjonalne, z mniejszą liczbą zwolnień dla określonych paliw lub zastosowań, takich jak lotnictwo i żegluga. Ogólnie rzecz biorąc, proponowane przez nas środki podatkowe są zgodne z naszą filozofią, w myśl której zanieczyszczający powinien płacić za szkody dla środowiska. Aby uniknąć negatywnego wpływu na bezpieczeństwo energetyczne i inflację, uwzględnia się odpowiednie okresy przejściowe, a ostatecznym celem jest dostosowanie pełnych ram w ciągu dziesięciu lat.
Oczywiście, transformacja nie będzie łatwa. I musi być przeprowadzona w sposób sprawiedliwy i chroniący osoby znajdujące się w najtrudniejszej sytuacji. Dlatego też, na przykład, niedawne środki nadzwyczajne UE w odpowiedzi na kryzys energetyczny obejmowały wkład solidarnościowy ze strony sektora paliw kopalnych oraz pułap dochodów w celu ograniczenia nadmiernych dochodów producentów energii elektrycznej. Dochody zostaną wykorzystane zarówno na złagodzenie skutków kryzysu dla najbardziej dotkniętych kryzysem gospodarstw domowych, znajdujących się w trudnej sytuacji, jak i na wspieranie zrównoważonych i ekologicznych inwestycji.
