Mikro jest piękne, czyli milcząca większość

Niedostatek informacji poważnie ogranicza możliwości rozwojowe kraju. Istotną wiadomością dla polityki gospodarczej oraz dla wprowadzanych i nowelizowanych regulacji jest struktura przedsiębiorców. Z takiego punktu widzenia kuriozalna jest sytuacja mikroprzedsiębiorstw, czyli najmniejszych firm, w których pracuje najwyżej dziewięć osób.

Mało kto zdaje sobie sprawę z faktu, że przedsiębiorstwa te wytwarzają około połowy dochodu narodowego w tzw. sektorze przedsiębiorstw i pracuje w nich oficjalnie około 3,7 mln osób. Tymczasem zakres informacji gospodarczych na temat przedsiębiorstw mikro i małych, jakimi dysponują opinia publiczna i władze gospodarcze, jest więcej niż skromny. Asymetria informacyjna w stosunku do średnich i dużych przedsiębiorstw jest ogromna.

[srodtytul]Ilu jest mikroprzedsiębiorców?[/srodtytul]

Zdumiewające, że trudno jest ustalić rzeczywistą liczbę przedsiębiorców prowadzących małe i mikroprzedsiębiorstwa, a jeszcze trudniej przypisać im wiele ważnych wielkości gospodarczych, szczególnie w przekrojach terytorialnych. Oszacowanie liczby mikroprzedsiębiorstw w skali kraju na podstawie zasobów rejestru statystycznego przedsiębiorstw REGON prowadzonego przez GUS mija się z celem. Głównym przeznaczeniem tego rejestru jest używanie go do badań statystycznych, choćby do tworzenia losowych prób przedsiębiorstw. Ponad połowa figurujących w REGON firm nie prowadzi działalności.

Większość tych podmiotów od dawna nie istnieje i nie zostały one wyrejestrowane bądź też, co zdarza się rzadziej, nieformalnie zawiesiły swoją działalność. Dotychczas nie było instytucji „zawieszenia“ działalności gospodarczej, a więc eufemizmy „aktywne“ albo „nieprowadzące działalności“ ukrywają fakt niezgłaszania zaprzestania działalności lub też wniosków o wykreślenie z rejestru. Ewidencja działalności gospodarczej nie ma bowiem statusu ksiąg publicznych, a rejestr przedsiębiorców w KRS obejmuje także spółki nieprowadzące działalności gospodarczej, a więc niebędące przedsiębiorcami.

Jednym ze sposobów oszacowania rzeczywistej liczby mikroprzedsiębiorstw jest konfrontacja statystyk GUS z rejestrami prowadzonymi dla celów podatkowych i ubezpieczeń społecznych. Operacja taka może dać przybliżone rezultaty na szczeblu krajowym, podczas gdy na szczeblach regionalnych w podziale na działalności gospodarcze byłoby to niezwykle trudne, praktycznie niewykonalne.

[wyimek]Powszechny spis przedsiębiorców mógłby dostarczyć wielu niedostępnych dziś informacji [/wyimek]

Dane REGON są całkowicie nieprzydatne do określenia liczby przedsiębiorstw, gdyż nie przystają do rzeczywistości. Nie bardzo wiadomo, dlaczego akurat one zmonopolizowały rynek informacji o liczbie przedsiębiorstw w Polsce. Podobnie mało przydatne są prowadzone lokalnie przez samorząd terytorialny ewidencje działalności gospodarczej oraz Krajowy Rejestr Sądowy. Opierając się na przytoczonych danych, można powiedzieć, że prawdopodobna liczba przedsiębiorców aktywnych w końcu 2007 roku znajdowała się w przedziale między 1,5 a 1,7 miliona, z czego – według resortu finansów – tylko 0,2 proc. to firmy duże (powyżej 250 pracowników), 0,8 proc. – średnie (od 50 do 250 pracowników), 2,6 proc. – małe (od 10 do 50 zatrudnionych). Aż 96,4 proc. to mikroprzedsiębiorstwa.

[srodtytul]Spisać z natury[/srodtytul]

Problem określenia liczby małych i mikroprzedsiębiorstw mógłby zostać dawno i łatwo rozwiązany, gdyby zainteresowane instytucje zechciały koordynować swoje rejestry. Najlepiej byłoby prowadzić jeden wspólny, o statusie publicznym, jednak lata prób podejmowanych w tym kierunku nie przyniosły żadnego zauważalnego rezultatu. Należy zatem postulować najskuteczniejsze rozwiązanie, jakim byłoby przeprowadzanie w Polsce spisu przedsiębiorców z natury.

W Polsce przeprowadzane są regularne spisy rolne. Sektor przedsiębiorstw ma nieporównanie większe znaczenie ekonomiczne niż rolnictwo, co jest poważnym argumentem za nowym spisem. Drugim argumentem jest trwająca od lat kompromitująca niewydolność administracji publicznej w tworzeniu i prowadzeniu jednolitego i aktualizowanego na bieżąco rejestru przedsiębiorstw. Spis mógłby dostarczyć także wielu informacji nieosiągalnych obecnie w statystyce, szczególnie w przekrojach terytorialnych.

W innych krajach istnieją trzy podstawowe rejestry przedsiębiorstw: jednolity rejestr publiczny (odpowiednik KRS z wyłączeniem drobnych działalności), ewidencje samorządów gospodarczych jako instytucji publicznych (głównie w Europie) i wreszcie rejestry prowadzone przez fiskusa.

[srodtytul]Mali bez głosu[/srodtytul]

Średnie zatrudnienie w 2007 roku w sektorze przedsiębiorstw wynosiło niespełna 6 mln osób (bez osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą), mikroprzedsiębiorcy zatrudniali ponad 1 240 tys. osób, a małe przedsiębiorstwa 886 tys. osób. Łącznie z przedsiębiorcami w małych i mikroprzedsiębiorstwach pracowało prawie 3 711 tys. osób, a w średnich i dużych przedsiębiorstwach 3 874 tys. osób. Z kolei z 202 mld złotych wypracowanego zysku sektora przedsiębiorstw na duże i średnie firmy przypadło 98 mld zł, a na mikro i małe 104 mld zł. Jeżeli zgodzić się z tezą, że w szarej strefie gospodarczej przeważają mniejsze przedsiębiorstwa, to ich faktyczny udział w gospodarce kraju jest jeszcze większy.

Taki stan rzeczy skłania też do postawienia postulatu odejścia od powszechnej praktyki podziału przedsiębiorstw na duże i MSP (małe i średnie). Bardziej adekwatny do rzeczywistości gospodarczej w Polsce byłby podział przedsiębiorstw na duże i średnie oraz na małe i mikro.

Formuła MSP jest w rzeczywistości źródłem wielu niedogodności. Ogranicza ona mikroprzedsiębiorcom równy dostęp do środków unijnych. Formuła MSP utrudnia monitorowanie stanu gospodarki i stwarza rozmaite problemy mikroprzedsiębiorcom.

Wobec braku prawdziwego samorządu gospodarczego i organizacji reprezentującej mikroprzedsiębiorców są oni praktycznie wyłączeni z dialogu społecznego, choćby przez nieuczestniczenie w konsultacjach nowych regulacji prawnych. Nie mają też wpływu na prawo lokalne (w tym na podatki lokalne). W komisji trójstronnej reprezentowany jest mniej niż 1 proc. przedsiębiorstw, a ponad 99 proc. nie ma swojej reprezentacji.