Członkowie zarządu spółdzielni bez umów o pracę

W połowie lutego odbyły się wybory uzupełniające do zarządu spółdzielni mieszkaniowej. Walne zgromadzenie wybrało nowego prezesa i jednego z dwóch wiceprezesów. Jednak do połowy kwietnia rada nadzorcza spółdzielni nie nawiązała z wybranymi osobami stosunku pracy, czyli nie potwierdziła im na piśmie umów o pracę oraz warunków zatrudnienia. Osoby te zaczęły wykonywanie swoich obowiązków następnego dnia po wyborach, a informacja o zmianach w składzie zarządu została wysłana do Krajowego Rejestru Sądowego. Jednak do połowy kwietnia rada nadzorcza spółdzielni nie nawiązała z wybranymi osobami stosunku pracy, czyli nie potwierdziła im na piśmie umów o pracę oraz warunków zatrudnienia. Nowi prezesi nie otrzymali wynagrodzeń za pracę w lutym i marcu, nie odprowadzono za nich składek do ZUS. Na początku kwietnia rada nadzorcza zażądała, by wybrane osoby dostarczyły radzie swoje C.V. oraz zaświadczenia o niekaralności, mimo że ani w przepisach prawa, ani w statucie spółdzielni nie zapisano takich obowiązków. Czy rada nadzorcza ma prawo tak postępować? Jaka jest sytuacja prawna nowych członków zarządu? Czy mogą oni reprezentować spółdzielnię? Czy mogą się domagać odsetek za zaległe wynagrodzenie? Od kiedy liczyć im uprawnienia do urlopu?

(A.M. z Warszawy)

Odpowiada Marcin Majewski - radca prawny, Koksztys Kancelaria Prawa Gospodarczego

– Co do zasady objęcie funkcji członka zarządu spółdzielni następuje z chwilą wyboru przez właściwy organ (radę lub walne zgromadzenie), chyba że uchwała o powołaniu przewiduje inną datę objęcia funkcji. Od tego momentu członkowie zarządu muszą być zgłoszeni do rejestru sądowego, jednakże wpis do rejestru ma charakter deklaratoryjny (potwierdzający) i nie warunkuje podjęcia działania w zarządzie. Od chwili wyboru i objęcia funkcji członkowie zarządu spółdzielni mogą już pełnić swoją funkcję oraz reprezentować spółdzielnię w zakresie posiadanych uprawnień zgodnie z przyjętą w statucie zasadą reprezentacji.

Natomiast opisaną przez panią sytuację normuje art. 52 ustawy – Prawo spółdzielcze, który przewiduje możliwość zatrudnienia członków zarządu spółdzielni przez radę nadzorczą spółdzielni. Treść cytowanego przepisu: „Z członkami zarządu zatrudnianymi (podkr. M.M.) w spółdzielni rada spółdzielni nawiązuje stosunek pracy – w zależności od powierzonego stanowiska – na podstawie umowy o pracę albo powołania (art. 68 kodeksu pracy)” wyraźnie wskazuje na możliwość, a nie powinność zatrudnienia członków zarządu w spółdzielni. W takiej sytuacji cytowany przepis wskazuje jedynie konieczność zastosowania przez radę konkretnej formy zatrudnienia, tj. umowy o pracę lub powołania, które są regulowane przepisami kodeksu pracy. Zatrudnienie, którego źródłem jest umowa o pracę lub akt powołania, jest więc dodatkową możliwością prawnego związania członka zarządu ze spółdzielnią, niezależnie od pełnienia funkcji członka zarządu na podstawie uchwały o wyborze.

Skoro rada nadzorcza nie podpisała z członkami zarządu umów o pracę – de facto nie doszło do zatrudnienia, nie było podstaw do podejmowania czynności i zaistnienia skutków właściwych dla tego stosunku prawnego, np. potwierdzania ustnych umów o pracę i warunków zatrudnienia, nabycia prawa do wynagrodzenia za pracę oraz urlopu wypoczynkowego z tytułu umowy o pracę, a także zgłoszenia do ubezpieczeń i odprowadzania składek ZUS.Jednocześnie do członka zarządu, z którym nie nawiązano stosunku pracy, mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego dotyczące zlecenia, które wprowadzają regułę, iż za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie, jeżeli nic innego nie wynika z umowy ani z okoliczności przyjęcia zlecenia. W tej sytuacji w treści statutu spółdzielni lub uchwały powołującej na stanowisko członka zarządu należałoby poszukiwać postanowień dotyczących zasad odpłatności za pełnienie funkcji członka zarządu. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie ustalono wysokości wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy. Umowa o wysokości wynagrodzenia w tym wypadku powinna się oprzeć na wyliczeniu czasu poświęconego na wykonanie zlecenia przy jednoczesnym uwzględnieniu stopnia jego skomplikowania i kwalifikacji profesjonalnych przyjmującego zlecenie.

Rada, zamierzając zatrudnić członka zarządu, może od niego żądać przede wszystkim danych i ich pisemnych potwierdzeń wymaganych przez prawo pracy (art. 221 kodeksu pracy), m.in. danych osobowych obejmujących: imię (imiona) i nazwisko, imiona rodziców, datę urodzenia itp., oraz innych danych osobowych pracownika, a także imion i nazwisk oraz dat urodzenia dzieci pracownika, jeżeli podanie tych danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy. Pracodawca ma prawo również żądać udokumentowania ww. danych osobowych. Prawo do żądania innych dokumentów powinno wynikać z odrębnych przepisów. Znajduje to potwierdzenie w art. 6 ust. 1 pkt 10 ustawy z 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym. Przepis ten pozwala pracodawcom nawet samodzielnie wystąpić o wydanie takiego zaświadczenia jedynie wtedy, gdy jest ono niezbędne do ustalenia uprawnień do zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu albo prowadzenia określonej działalności gospodarczej. Jednakże w zaistniałej sytuacji, gdy członkowie zarządu pełnią już funkcję w wyniku wyboru przez walne zgromadzenie, żądanie od nich dodatkowych dokumentów przed zawarciem umowy o pracę wydaje się nieuzasadnione, gdyż podjęcie zatrudnienia nie ma wpływu na zakres podejmowanych przez nich czynności. Sprawdzenie niekaralności i doświadczenia kandydatów powinno bowiem nastąpić przed podjęciem uchwały o ich wybraniu.

Formy Zatrudnienia Spółdzielnie Mieszkaniowe