Pałac króla pod piaskiem

Odkrycie miało miejsce kilkanaście dni temu, dlatego badacze nie zdążyli jeszcze odkopać fundamentów królewskiego pałacu, a tym bardziej dokonać jego rekonstrukcji i wizualizacji. Pod piaskiem uchwycono na razie zarys rozległych ruin. Ich pełne rozmiary i kształt ujawnią dopiero przyszłe wykopaliska.

Pałac znajduje się w miejscowości Sonijat-Tergis na prawym brzegu Nilu, między III i IV kataraktą, najbliższe miasto z lotniskiem to Ad-Dabba. W starożytności było to Tergedus, Tergedum, miasto, którego archeolodzy z wielu krajów szukali przez cały XX wiek. Polscy archeolodzy natrafili na nie w 1998 roku, ale wówczas nie mogli tego udowodnić.

Fundamenty odkrytej budowli zajmują powierzchnię co najmniej 5 tys. mkw. Budowlę wzniesiono z kamienia i cegły mułowej suszonej na słońcu. Archeolodzy już wiedzą, że pałac zbudowano co najmniej w dwóch etapach.

Gdy centurionowie rzymskiego cesarza Nerona dotarli do miasta w 62 roku n.e. (o czym wspomina Pliniusz Starszy w „Historii naturalnej"), pałac leżał już w gruzach.

Odkrycia dokonała misja Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Poinformował o nim „Rzeczpospolitą" kierujący pracami dr Bogdan Żurawski z Instytutu Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN.

Ta sama misja 15 lat temu pracowała już w Sonijat, Polacy odkopali wówczas świątynię z czasów królestwa Kusz. 100 m dalej z piasku sterczą dwa bloki skalne wysokości metra, długości 4,5 i 3,6 m. Polacy nie mieli wówczas pojęcia, co to takiego.

W 1998 roku dr Żurawski wysunął hipotezę, że dzisiejsze Tergis to starożytne Tergedus.

– W 1998 roku nic nie wiedzieliśmy ani o rozmiarach Tergis/Tergedus, ani o istniejących tam, poza świątynią, innych obiektach. Podobieństwo nazwy, a nawet realia topograficzne to za mało. Egipska stela faraona Psametyka II z Tanis wymienia Trgb, gdzie miał się znajdować pałac władcy nubijskiego nazwanego kwr (król). Trgb było najdalej wysuniętym na południe punktem, do którego dotarła wyprawa Psametyka przeciwko Nubijczykom, dalej bowiem „rzeka nie pozwalała". W tym określeniu może chodzić o kataraktę, ale równie dobrze o okolice Tergis, gdzie Nil zmienia kierunek i statki Egipcjan musiałyby płynąć pod prąd i pod wiatr. Argumentem rozstrzygającym za tym, że Trgb i Tergis to jedno i to samo, byłoby znalezienie pałacu królewskiego, o którym mówi stela z Tanis – mówił w rozmowie z „Rz" dr Bogdan Żurawski.

I właśnie tak się stało. Obecne badania wyjaśniły zagadkę. Rozkopywanie ogromnych połaci pustynnego piasku wymaga ogromnych nakładów, specjalistycznego sprzętu, spychacza itp. Takimi możliwościami polscy badacze nie dysponowali. Dlatego zastosowali metody geofizyczne, nieinwazyjne. „Prześwietlili" piasek. Powstała mapa anomalii geomagnetycznych. Sporządziła ją ekipa geofizyczna z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, kieruje nią dr Tomasz Herbich.

Geomagnetyczne anomalie okazały się ruinami pałacu. Na mapie, oprócz planu królewskiego pałacu, odkrytej już wcześniej świątyni i innych budowli o nierozpoznanym (na razie) przeznaczeniu, widać także kanały nilowe.

Potwierdza to informacje XIX-wiecznych podróżników oraz uzyskane przez polskich naukowców od miejscowej starszyzny o tym, że dawniej koryto Nilu znajdowało się bardziej na północ. Dlatego pałac nie tkwił wśród pustynnych piasków, tak jak teraz jego ruiny, ale znajdował się blisko wody. Barka królewska i łodzie z zaopatrzeniem mogły podpływać kanałami. Pałace królewskie w starożytnej Nubii zawsze łączyły się z pojemnymi magazynami. Wykopane kanały umożliwiały łatwy transport i zaopatrzenie całego kompleksu.