- Zgodnie z art. 42 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania pracownik innego wyznania musi odpracować dzień, na który bierze zwolnienie od pracy, gdy chce obchodzić święta w inne dni niż ustawowo wolne. Ponadto – w myśl tego przepisu – nie ma prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.
- Religijne święta różne od katolickich świąt wyznawcy innych wyznań mogą odpracować w inne dni ustawowo wolne od pracy. Ale czy to oznacza, że np. pracodawcy wolno umówić się z Żydem czy Arabem, że będzie miał wolne w swoje święta, a w zamian odpracuje je w święta ustawowe? Nie wiadomo, jak inspektor pracy potraktowałby zatrudnienie np. Araba w sklepie w dni świąteczne. Przypominamy, że od 26 października 2007 r. w Polsce obowiązuje przecież w te dni zakaz pracy w handlu (na umowę o pracę). A czy wolno odpracować wolne w niedziele, jeśli dotyczy to prac niewymienionych w art. 151[sup]10[/sup] k.p.? Według ekspertów prawa pracy zabronienie odpracowania wtedy np. muzułmańskich świąt byłoby jawną dyskryminacją.
- Tryb udzielania zwolnienia z pracy dla wyznawcy innej religii nie jest skomplikowany dla żadnej ze stron. Prośbę o wolny dzień lub wolne dni, gdy świąt jest więcej, pracownik zgłasza pracodawcy co najmniej na siedem dni przed datą zwolnienia. Natomiast szef zawiadamia go o warunkach odpracowania zwolnienia nie później niż trzy dni przed dniem zwolnienia.
- Pracodawca może także zastosować indywidualny rozkład czasu pracy, jeśli pracownik chce mieć wolne w określonym dniu każdego tygodnia. Dlatego że zasady o zgłoszeniu do pracodawcy prośby o takie zwolnienie nie można zastosować do świąt powtarzających się co tydzień.
[ramka][b]przykład [/b]
Świętem adwentystycznym jest sobota. Gdyby więc u pracodawcy praca odbywała się w soboty, a dniem wolnym z racji pięciodniowego tygodnia pracy był u niego poniedziałek, wyznawca Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego powinien wystąpić o indywidualny rozkład pracy obejmujący dni tygodnia od poniedziałku do piątku.[/ramka]
- Zgodnie z art. 142 k.p. pracodawca może ustalić taki indywidualny rozkład czasu pracy na pisemny wniosek pracownika. Nie jest do tego potrzebne wypowiedzenie zmieniające. Zgodnie z wolą obu stron do takiej modyfikacji czasu pracy podwładnego może dojść w porozumieniu zmieniającym.
- Dla pracodawcy uwzględnienie wniosku o zwolnienie od pracy, szczególnie gdy jest wielu wyznawców różnych religii, może być kłopotliwe. Czy jeśli odmówi, można mu postawić zarzut złamania zakazu dyskryminacji ze względu na religię lub wyznanie? Niekoniecznie. Szef, który nie uwzględni prośby pracownika o takie zorganizowanie pracy, aby mógł on wykonywać pracę w dni świąt katolickich, a świętować w swoje, może uzasadniać to obowiązkami podwładnego. Nawiązując przecież stosunek pracy, godził się on na prawa i wymogi z niego wynikające, w tym również na organizację czasu pracy. Tak stanowi art. 22 k.p. Jeśli u pracodawcy obowiązuje regulamin pracy, to określa on m.in. organizację pracy, a pracownika trzeba zapoznać z jego treścią przed rozpoczęciem pracy (art. 104[sup]1[/sup] § 1 pkt 1 i art. 104[sup]3[/sup] § 2 k.p.).
Podobnie – powołując się na kodeks pracy – może odmówić np. muzułmaninowi udzielenia przerw na modlitwy w czasie pracy. Ma przecież zagwarantować tylko jedną 15-minutową pauzę wliczaną do czasu pracy, jeśli dobowy wymiar pracy zatrudnionego wynosi co najmniej sześć godzin (art. 134 k.p.).
- Zasady wynagradzania osób należących do innych Kościołów i wyznań różnią się od tych przyjętych dla ogółu zatrudnionych. Pracując w dni ustawowo wolne, które dla wyznawcy innej religii nie są świąteczne, może on liczyć tylko na normalne wynagrodzenie, jak za każdy inny dzień pracy. Inaczej byłoby u pracownika, który nie zgłasza próśb o wolne na religijne święto. Wówczas obowiązywałyby go szczególne regulacje kodeksowe o rekompensowaniu pracy w dniu wolnym od pracy (art. 151[sup]3[/sup] i art. 151 [sup]11[/sup] k.p.).
Członek innego Kościoła normalne wynagrodzenie dostanie także za dzień, kiedy będzie odpracowywał swoje święto religijne. I to bez względu na to, jaki to jest dzień i jakie zasady gratyfikacji za świadczenie pracy wtedy przewiduje kodeks pracy dla ogółu zatrudnionych.
Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania wskazuje, że pracownicy innych wyznań nie mają prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych. Jeśli w firmie obowiązuje jednomiesięczny okres rozliczeniowy, to dzień do odpracowania musi przypaść w tym samym miesiącu. Nie wpłynie to zatem na poziom wynagrodzenia za miesiąc, w którym pracownik miał zwolnienie z racji wyznawanej religii. Jeśli jednak obowiązuje dłuższy cykl rozliczeniowy i dzień wolny na święto religijne przypadnie w innym miesiącu niż jego odpracowanie, może dojść do różnicy w wypłacie wynagrodzenia.
- Zgodnie z art. 80 k.p. za dzień zwolnienia od pracy wyznawca innej religii nie otrzyma wynagrodzenia, podobnie zresztą jak każdy inny pracownik. Należy się ono tylko za pracę wykonaną. Mógłby jednak liczyć na wynagrodzenie, gdyby przepisy przewidywały wypłatę za okresy, gdy praca nie jest świadczona (por. art. 80 k.p.). Tymczasem ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania nic nie mówi o odpłatności za dzień zwolnienia z pracy. Jeśli jednak z przepisów wewnętrznych obowiązujących u pracodawcy wynikałoby takie wynagrodzenie za ten czas wolnego, pracownik powinien je otrzymać.
[b]§ 2 [Wolne dla uczniów i studentów innych wyznań]
1. Uczeń lub student należący do Kościoła lub innego związku wyznaniowego, którego święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, zgłasza prośbę o udzielenie zwolnienia od nauki, o którym mowa w art. 42 ust. 1 ustawy, do szkoły (innej placówki oświatowo-wychowawczej lub opiekuńczo-wychowawczej) albo szkoły wyższej, zwanej dalej „szkołą”, w sposób przyjęty w szkole na początku roku szkolnego (akademickiego) lub w toku nauki, nie później jednak niż siedem dni przed dniem zwolnienia.
2. Udzielając zwolnienia od nauki, szkoła określa jednocześnie sposób wyrównania zaległości dydaktycznych spowodowanych zwolnieniem.
Komentarz: [/b]
- Podobnie jak pracownikom także uczniom i studentom innych wyznań gwarantuje się możliwość udzielenia zwolnienia od nauki, jeśli zgłoszą taki wniosek. Warunek: wyrównują zaległości dydaktyczne w sposób określony przez szkołę. Podobnie też muszą z siedmiodniowym wyprzedzeniem wystąpić o wolne na swoje religijne święto.
- W interpelacji poselskiej (nr 519) Eugeniusz Czykwin z Lewicy w styczniu 2008 r. pytał, czy rząd zamierza zmienić rozporządzenie w taki sposób, aby uczniowie wyznania prawosławnego tam, gdzie stanowią znaczący odsetek ogółu uczniów, mogli obchodzić swoje święta bez odpracowania ich w inne dni. Wiceminister edukacji narodowej Krystyna Szumilas odpowiedziała wówczas, że taki kierunek nowelizacji przepisów wykonawczych wymagałby zmiany art. 42 ustawy z 11 marca 1999 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania i związanego z nim art. 14 ust. 2 i 3 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=873180C242D337AF38E6010AEC7E8871?id=71327]ustawy z 4 lipca 1991 r. o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (DzU nr 66, poz. 287)[/link]. Taka modyfikacja leży natomiast w kompetencjach ministra właściwego do spraw wyznań religijnych.
[b]§ 3. [W imieniu niepełnoletniego występują rodzice]
W imieniu osoby niepełnoletniej prośbę o udzielenie zwolnienia, o którym mowa w § 1 ust. 1 i w § 2 ust. 1, zgłaszają rodzice lub opiekunowie prawni.
Komentarz: [/b]
- Prawo do wystąpienia o udzielenie zwolnienia od pracy na dni świąteczne według wyznawanej religii przysługuje także młodocianym pracownikom. Zgodnie z art. 190 § 1 k.p. młodocianym jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat (granica pełnoletności w Polsce).
- Ponieważ młodociany pracownik jest osobą niepełnoletnią, to w jego imieniu prośbę o zwolnienie od pracy na dni świąteczne zgodnie z wyznawaną religią muszą zgłosić jego rodzice lub opiekunowie prawni.
[b]§ 4 [Derogacja]
Traci moc rozporządzenie ministrów pracy i polityki socjalnej oraz edukacji narodowej z 12 listopada 1990 r. w sprawie zwolnień od pracy lub nauki osób należących do Kościołów i innych związków wyznaniowych w celu obchodzenia świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy (DzU nr 82, poz. 481).[/b]
[b]§ 5 [Wejście w życie]
Rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
Komentarz: [/b]
Rozporządzenie ukazało się w Dzienniku Ustaw nr 26, poz. 235 z 30 marca 1999 r., a weszło w życie po 14 dniach od ogłoszenia, czyli 14 kwietnia 1999 r.
[ramka][b]Kiedy wypadają kościelne święta katolickie [/b]
Art. 17 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8177AC9D1E02E669B37AA89EC1AAAEC6?id=71322]ustawy z 17 maja 1989 r. o stosunku państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 29, poz. 154 ze zm.)[/link]:
- Niedziele i następujące święta katolickie, zwane dalej „świętami”, są dniami wolnymi od pracy:
– 1 stycznia – uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (dzień Nowego Roku),
– drugi dzień Wielkiej Nocy,
– dzień Bożego Ciała,
– 15 sierpnia – uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny,
– 1 listopada – dzień Wszystkich Świętych,
– 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia,
– 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.
- Zmiana uregulowań, o których mowa w ust. 1, wymaga uprzedniego uzgodnienia między rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej a Konferencją Episkopatu Polski.[/ramka]
[ramka][b]Jakie to przepisy[/b]
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=CB8DAA105741EDEB27362F4D5A124B0C?id=71327]art. 14 ustawy z 4 lipca 1991 r. o stosunku państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego (DzU nr 66, poz. 287 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=8AE63748F9CB481C9B93FB2936EC1200?id=82716]art. 14 ustawy z 13 maja 1994 r. o stosunku państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 73, poz. 323 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=6BE52B1F06142A81F5634FC363BD9CA8?id=82715]art. 14 ustawy z 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 73, poz. 324 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=DBB1D762FDB6BD1A801607B767407750?id=82721]art. 12 ustawy z 30 czerwca 1995 r. o stosunku państwa do Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 97, poz. 479 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C277DBB7FFC75ACD3A206558E40A2C54?id=82729]art. 11 ustawy z 30 czerwca 1995 r. o stosunku państwa do Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 97, poz. 481 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=C8AAA83B9F71B754B69F1AB7BCC58CDA?id=82717]art. 11 ustawy z 30 czerwca 1995 r. o stosunku państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 97, poz. 480 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4DCFEBD4249F9CC183CB99CE7DDC6B0A?id=78174]art. 9 ustawy z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 41, poz. 252 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=4DCFEBD4249F9CC183CB99CE7DDC6B0A?id=78174]art. 9 ustawy z 20 lutego 1997 r. o stosunku państwa do Kościoła Starokatolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 41, poz. 253 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=89E7170453122DBF15F1B5DED0B44D20?id=78176]art. 12 ustawy z 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 41, poz. 254 ze zm.)[/link],
- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=1D36C6BFB1997522255F61607E746B26?id=78173]art. 11 ustawy z 20 lutego 1997 r. o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 41, poz. 251 ze zm.)[/link].[/ramka]
[ramka][b]Jakie gwarancje ustawowe przy innej wierze[/b]
Art. 42 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=90B99EBC1EEC28B5E25AF7D01806A11A?id=179944]ustawy z 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (DzU z 2005 r. nr 231, poz. 1965 ze zm.)[/link]:
- Osoby należące do Kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii.
- Osoby niepełnoletnie mogą korzystać z prawa określonego w ust. 1 na wniosek swych rodziców bądź opiekunów prawnych.
- Zwolnienie od pracy, o którym mowa w ust. 1 i 2, może być udzielone pod warunkiem odpracowania czasu zwolnienia, bez prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w dni ustawowo wolne od pracy lub pracę w godzinach nadliczbowych.
- Minister właściwy do spraw pracy oraz minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wyznań religijnych, w drodze rozporządzenia, określają szczegółowe zasady udzielania zwolnień, o których mowa w ust. 1 i 2.[/ramka]