Separacja prawie jak rozwód

Orzeczenie separacji ma zasadniczo takie same skutki jak orzeczenie rozwiązania małżeństwa przez rozwód

Publikacja: 19.10.2010 01:05

Separacja prawie jak rozwód

Foto: www.sxc.hu

Taką zasadę zapisano w art. 61[sup]4[/sup] § 1 k. r. o. Zastrzega się w nim jednocześnie, że będą one odmienne, jeśli ustawa (przepis rangi ustawowej) stanowi inaczej. Te odrębności wynikają przede wszystkim z przepisów k. r. o. normujących rozwód i separację: art. 61[sup]1[/sup] – art. 61[sup]6[/sup].

Zasadniczo separacja, tak samo jak rozwód, zwalnia rozstających się małżonków z obowiązków małżeńskich, z wyjątkiem obowiązku alimentacyjnego oraz wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności.

Nie ma jednak co do tego pełnej zgody w nauce prawa, zwłaszcza gdy chodzi o obowiązek wierności. Celem separacji jest bowiem zasadniczo stworzenie małżonkom warunków do przemyśleń, podjęcia ewentualnych kroków do rozwiązania konfliktów i powrotu do siebie.

[srodtytul]Procedura i koszty[/srodtytul]

Procedura, według której sąd orzeka o rozwodzie i separacji, jest taka sama (z wyjątkiem orzekania separacji na zgodny wniosek obu małżonków – o czym dalej). Normują tę procedurę te same przepisy: art. 436 – 446 k. p. c.

Tak więc do spraw o separację (gdy nie ma zgodnego wniosku małżonków) trzeba odnieść wprost wszystko, co napisane zostało w rozdziałach: [link=http://www.rp.pl/artykul/492593.html]„Rozprawa przy zamkniętych drzwiach”[/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/492595.html]„Wyrok może zapaść zaocznie”[/link].

Takie same są tu koszty sądowe, tak samo kształtuje się kwestia ich zwrotu od strony przegrywającej. W tym względzie odsyłam więc do rozdziału [link=http://www.rp.pl/artykul/492598.html]„Ile kosztuje rozstanie”[/link].

Jeśli jeden z małżonków chce separacji, a drugi żąda rozwodu, to podstawą rozstania małżonków będzie rozwód, jeśli jego żądanie jest uzasadnione. Jeśli orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne, bo np. małżonek niewinny rozkładu pożycia domagający się separacji odmawia zgody na rozwód, a żądanie separacji jest uzasadnione, sąd orzeknie separację. W trakcie sprawy sądowej żądanie separacji można zmienić na żądanie rozwodu, ale tylko do wydania wyroku w I instancji.

[srodtytul]O winie, losie dzieci, mieszkaniu i majątku[/srodtytul]

Przy orzekaniu separacji sąd jest zasadniczo związany art. 57 k. r. o., a więc ciąży na nim obowiązek ustalenia, który z małżonków ponosi winę za rozkład pożycia. Również do separacji odnoszą się zatem uwagi zawarte w rozdziale [link=http://www.rp.pl/artykul/492592.html]„Sąd ustala, kto winny klęski małżeństwa”[/link].

Jednakże sąd musi odstąpić od ustalania winy, gdy mąż i żona zgodnie żądają separacji. Skutki tego będą takie jak w razie zgodnego wniosku rozwodzących się małżonków o rozwód bez orzekania o winie: jakby żaden z małżonków nie był winny rozkładu pożycia.

Do separacji odnosi się w pełni art. 58 k. r. o. zobowiązujący sąd do rozstrzygnięcia w wyroku ją orzekającym: o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem, o kosztach jego utrzymania i wychowania, a więc o alimentach na dzieci czy dziecko, o utrzymywaniu z nim kontaktów po rozwodzie (rozdział [link=http://www.rp.pl/artykul/492599.html]„Musi być rozstrzygnięcie o losie dzieci”[/link]).

To samo dotyczy orzekania o sposobie korzystania ze wspólnie zajmowanego lokum, o eksmisji byłego małżonka (rozdziały: [link=http://www.rp.pl/artykul/492602.html]„Czyje mieszkanie lub dom”[/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/492604.html]„Po rozwodzie pod wspólnym dachem”[/link]).

Takie same są zasady podziału majątku dorobkowego w wyrokach rozwodowym i orzekającym separację, a także w odrębnym postępowaniu o podział, jeśli w wyroku tym rozstrzygnięcie takie się nie znalazło (rozdziały: [link=http://www.rp.pl/artykul/492622.html]„Jakie reguły obowiązują przy podziale wspólnego dorobku”[/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/492623.html]„Dzieli sąd lub strony”[/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/492625.html]„Nierówny podział dopuszczalny tylko wyjątkowo”[/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/492627.html]„Nakłady z majątków osobistych rozliczane przy podziale”[/link], [link=http://www.rp.pl/artykul/492628.html]„Wspólne mieszkanie do podziału”[/link]).

Skutkiem bowiem separacji, tak samo jak rozwodu, jest automatyczne ustanie wspólności majątkowej między małżonkami i związane z tym prawo do podziału majątku dorobkowego.

Warto zaznaczyć, że tak samo jak rozwiedziony małżonek pozostający w separacji orzeczonej przez sąd nie dziedziczy po mężu czy żonie, chyba że ten uwzględni go w testamencie.

[srodtytul]Rozkład zupełny, niekoniecznie trwały[/srodtytul]

Są też jednak inne istotne różnice. Przede wszystkim więc dla orzeczenia separacji rozkład pożycia musi być – tak jak przy rozwodzie – zupełny, ale nie musi być trwały (por. art. 61[sup]1[/sup] § 1 k. r. o.).

Sąd może zatem orzec separację także wówczas, gdy są widoki na to, że małżonkowie się zejdą. Jednakże separacja jest oczywiście dopuszczalna, także gdy rozkład pożycia jest zarówno zupełny, jak i trwały, jeśli małżonkowie z jakichś względów, np. światopoglądowych, nie decydują się na rozwód.

Separację od rozwodu odróżnia także m.in. to, że nie ma zakazu żądania jej przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, nawet jeśli drugi małżonek nie godzi się na separację, chyba że orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Dlatego więc uwagi zawarte w rozdziałach [link=http://www.rp.pl/artykul/492584.html]„Bez utraty więzi nie będzie rozwodu”[/link] i [link=http://www.rp.pl/artykul/492591.html]„Kiedy rozstania sąd nie przypieczętuje”[/link] odnieść można do separacji w tym zakresie, w którym nie dotyczą podstawowego warunki rozwodu: trwałości rozkładu pożycia oraz odmowy zgody na rozwód małżonka niewinnego, jeśli żąda go małżonek wyłącznie winny.

[ramka][b]Przykład[/b]

Mąż w czerwcu 2007 r. wyprowadził się od żony do młodszej od niej kobiety. Wystąpił o rozwód, ale sąd w wyroku z listopada 2008 r. oddalił jego żądanie z powodu braku zgody na rozwód ze strony żony, która nie była winna rozkładu pożycia.

W styczniu 2009 r. ze związku męża z tamtą kobietą urodziło się dziecko. Mąż w kwietniu 2009 r. wystąpił do sądu z żądaniem separacji. W lipcu 2009 r. zapadł wyrok orzekający separację z wyłącznej winy męża. W lutym 2010 r. sąd II instancji oddalił apelację żony od tego wyroku. [/ramka]

[srodtytul]Na zgodne żądanie[/srodtytul]

Separację sąd może orzec na żądanie jednego małżonka albo na zgodne żądanie obojga, ale tylko jeśli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci. Sąd uzna wniosek za zgodny, jeśli o orzeczenie separacji wystąpił jeden małżonek, ale drugi przed pierwszą rozprawą albo w jej trakcie złożył wniosek o orzeczenie jej na zgodne żądanie.

Sąd nigdy nie ustala winy rozkładu pożycia. Tak jak w przypadku rozwodu bez orzekania o winie skutki takiego werdyktu są takie, jakby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Co ważne, w przypadku separacji na zgodne żądanie małżonków sprawa toczy się według innej procedury niż sprawy o rozwód, a także o separację, jeśli zgodnego wniosku małżonków nie ma. Przy orzekaniu separacji na zgodny wniosek obowiązuje tryb postępowania nieprocesowego, zwanego niespornym (art. 567[sup]1[/sup] – 567[sup]5[/sup] k. p. c.).

Nie oznacza to jednak, że separacja zostanie wówczas orzeczona niejako automatycznie. Sąd musi przeprowadzić rozprawę. Obowiązany jest przede wszystkim ustalić:

– czy małżonkowie istotnie zgodnie żądają separacji,

– czy nie mają małoletnich dzieci,

– czy nastąpił zupełny rozkład ich pożycia,

– czy orzeczenie separacji nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.

Trzeba zaznaczyć, że separacja nie może być podyktowana wyłącznie brakiem zgody między małżonkami w kwestiach ekonomicznych i ustanawiania rozdzielności majątkowej. Temu służą inne instytucje: intercyza, czyli umowa majątkowa małżeńska, albo wystąpienie do sądu z żądaniem ustanowienia rozdzielności majątkowej (art. 52 k. r. o.).

Na rozprawie sąd musi podjąć próbę nakłonienia małżonków do pojednania. Jeśli do pojednania dojdzie, postępowanie się umarza. Sąd może, by dać małżonkom czas na rozmowy i decyzję, odroczyć rozprawę. Jeśli nie dojdzie do pojednania, a odroczenie rozprawy byłoby niecelowe, sąd może przystąpić do rozpoznania sprawy. Orzeczenie separacji na zgodne żądanie małżonków ma formę postanowienia, a nie wyroku.

[srodtytul]Z możliwością powrotu[/srodtytul]

Pozostałe istotne różnice między rozwodem a separacją są następujące:

– orzeczony przez sąd obowiązek płacenia alimentów przez małżonka nieuznanego za winnego nie wygasa po pięciu latach od separacji,

– żona nie ma prawa powrotu do poprzedniego nazwiska przez złożenie oświadczenia w urzędzie stanu cywilnego,

– małżonkowie nie mogą oczywiście zawrzeć innego małżeństwa,

– małżonkowie zobowiązani są do wzajemnej pomocy, jeśli wymagają tego względy słuszności,

– na zgodne żądanie małżonków sąd znosi separację i ustają wszystkie jej skutki, z tym że musi jednocześnie rozstrzygnąć o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem.

[srodtytul]Na wniosek obojga[/srodtytul]

Pod wnioskiem o zniesienie separacji muszą się podpisać oboje małżonkowie. Takie sprawy rozpatrywane są w trybie postępowania nieprocesowego (niespornego). Tak samo jak w sprawach o rozwód i separację o zniesieniu separacji decyduje w I instancji sąd w składzie jednego sędziego zawodowego i dwóch ławników. Wydanie postanowienia musi poprzedzić rozprawa.

Uwzględnienie wniosku powoduje ustanie skutków separacji. Powraca m.in. wspólność majątkowa małżeńska. Małżonkowie mogą oczywiście sami zadecydować, że nadal będą pozostawali w majątkowej rozdzielności.

Nie ma tylko automatycznego powrotu do sytuacji sprzed separacji, gdy chodzi o władzę rodzicielską nad wspólnym małoletnim dzieckiem czy dziećmi. Tu decyzja, czy stan ten przywrócić, czy utrzymać rozstrzygnięcie przyjęte w orzeczeniu o separacji, czy je zmodyfikować, należeć będzie do sądu decydującego o jej zniesieniu.

Od wniosku o zniesienie separacji obowiązuje wpis sądowy stały w kwocie 100 zł.

[ramka][b]Z orzeczeń sądowych[/b]

-Jeśli między małżonkami orzeczono separację, oznacza to, iż nastąpił rozkład pożycia, tzn. ustały więzi uczuciowe, fizyczne i gospodarcze, a zatem nie można mówić o rodzinie w rozumieniu przepisów o pomocy społecznej [b](wyrok WSA w Poznaniu z 7 sierpnia 2008 r., sygn. IV SA/Po 321/07)[/b]

-W postępowaniu apelacyjnym (w II instancji) żądanie orzeczenia separacji nie może być zmienione na żądanie rozwodu [b](uchwała SN z 22 czerwca 2005 r., sygn. III CZP 23/05)[/b]

-Dla separacji nie jest istotne, czy zachodzi zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego stanowiący przesłankę orzeczenia rozwodu (art. 56 k. r. o.). Obojętne jest także, który z małżonków jest winny separacji. Okoliczność ta może być brana pod rozwagę przy ocenie zasadności powództwa w świetle art. 5 k. c. (tj. zasad współżycia społecznego).

Zniesienie wspólności majątkowej małżeńskiej z datą wsteczną może nastąpić tylko wtedy, gdy ważne powody, o jakich mowa w art. 52 k. r. o., a więc m.in. separacja faktyczna, istniały już w tej wcześniejszej dacie [b](wyrok SN z 8 maja 2003 r., sygn. II CKN 78/01)[/b]

-Z art. 567[sup]2[/sup] k. p. c. wynika, że w sprawie o separację na zgodny wniosek małżonków w razie cofnięcia uprzednio zgłoszonego żądania albo wyrażenia w inny sposób braku zgody na orzeczenie separacji przez któregokolwiek z małżonków postępowanie się umarza.

Nie stosuje się w tym wypadku art. 512 § 1 k. p. c., który stanowi, że po rozpoczęciu posiedzenia albo po złożeniu przez któregokolwiek z uczestników oświadczenia na piśmie cofnięcie wniosku jest skuteczne tylko wtedy, gdy inni uczestnicy nie sprzeciwili się temu w terminie wyznaczonym. Zatem w tym wypadku cofnięcie żądania nie wymaga akceptacji drugiego małżonka [b](postanowienie SA w Katowicach z 6 grudnia 2000 r., sygn. I ACa 842/00)[/b]

-Przesłanki separacji (art. 61[sup]1[/sup] § 1 k. r. o.) potwierdzają trafność kierunku orzecznictwa koncentrującego się przy ustalaniu i wykładni ważnych powodów (art. 52 § 1 k. r. o.) na sferze stosunków prawno-majątkowych małżonków [b](wyrok SN z 17 grudnia 1999 r., sygn. III CKN 506/98)[/b][/ramka]

[ramka][b]Skróty:[/b]

k. r. o. – ustawa z 25 lutego 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=44EA2B2E55A720AC74A63F42983D1796?id=71706]Kodeks rodziny i opiekuńczy [/link](DzU. z 1964 r. nr 9, poz. 59 ze zmianami),

k. p. c. – ustawa z 17 listopada 1964 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=75427E5227A23128D5F888C912C40076?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link] (DzU. z 1964 r. nr 43, poz. 269 ze zmianami)

SN – Sąd Najwyższy

WSA – wojewódzki sąd administracyjny

o.p. – ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=0D09F12C2831AA93BF6960FCD82353EC?id=176376]Ordynacja podatkowa[/link] (DzU. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zmianami)[/ramka]

[ramka][b]Zobacz wzory:

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20rozwod.pdf]Pozew o rozwód[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20bez%20orzekania.pdf]Pozew o rozwód bez orzekania o winie i o podział majątku wspólnego[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial1.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego i ustalenie nierównych udziałów[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20podzial.pdf]Wniosek o podział majątku wspólnego[/link]

[link=http://rzeczpospolita.pl/pliki/prawo/prawodla/pdf/wzor%20pozew%20o%20separacje.pdf]Pozew o separację[/link][/b][/ramka]

[ramka][b][link=http://www.rp.pl/temat/492203.html]ZOBACZ CAŁY PORADNIK[/link][/b][/ramka]

Konsumenci
Pozew grupowy oszukanych na pompy ciepła. Sąd wydał zabezpieczenie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Sądy i trybunały
Dr Tomasz Zalasiński: W Trybunale Konstytucyjnym gorzej już nie będzie
Konsumenci
TSUE wydał ważny wyrok dla frankowiczów. To pokłosie sprawy Getin Banku
Nieruchomości
Właściciele starych budynków mogą mieć problem. Wygasają ważne przepisy
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Prawo rodzinne
Przy rozwodzie z żoną trzeba się też rozstać z częścią krów